O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus vazirligi ’ samarqand davlat universeteti

Nominal YaMM

Real YaIM = ———————— *100
Deflyator

29
Iste’mol narxlari indeksi quyidagicha aniqlanadi:

 Qⁱ₀ Pⁱ₁

Bu yerda:

INI =

-------------------*100
 Qⁱ₀ Pⁱ₀

Qⁱ₀– bazis yilda bozor savatiga kiritilgan i – tovar va xizmatlar hajmi;
Pⁱ₁ – i – tovarning joriy yildagi bahosi; Pⁱ₀ – i – tovarning bazis yildagi hajmi.
Iste‘mol narxlari indeksi hisoblashning shartlari;
-bozor savati bazis yil uchun aniqlanadi va bir necha yil davomida o’zgarmaydi;
-bozor savatiga faqat iste‘mol xarakteridagi tovarlar va xizmatlar kiritiladi;
-bozor savatiga kiritilgan tovarlar va xizmatlarning hajmi iste‘mol xarajatlarining katta qismini tashkil etishi kerak.
INI ko’rsatkichining kamchiligi shundaki bozor savati tarkibi o’zgarmas bo’lganligi tufayli aholi iste‘moli tarkibida tovarlar va xizmatlar ulushining o’zgarganligini, shuningdek tovarlar va xizmatlar sifatida ro’y bergan o’zgarishlarni hisobga olish imkonini bermaydi Shu sababli bu indeks baholar darajasini biroz oshirib ko’rsatadi.

2.2-rasm. Istemol narxlari indeksi tarkibi

30

O’z-o’zini tekshirish va muhokama uchun savollar

1. 
   Milliy iqtisodiyotni tahlil qilish uchun foydalaniladigan ko’rsatkichlardan qaysilaridan qaysilari makroiqtisodiy ko’rsatkichlar hisoblanadi
   
2. 
   YaIM va yalpi ichki mahsulot o’rtasidagi farq nimada?
   
3. 
   MD ni qanday aniqlash mumkin? Uning tarkibi qanday?
   
4. 
   "Yakuniy mahsulotlar" va "qo’shimcha qiymat" nima?
   
5. 
   Yalpi ichki mahsulot (YaIM) turlarini aniqlang.
   
6. 
   Yalpi ichki mahsulotni daromad manbalari, xarajatlari va qo’shimcha qiymati bo’yicha qanday hisoblash mumkin?
   
7. 
   Baholar indekslarini va real YIM ni hisoblash zaruratini asoslab bering
   
8. 
   YIM deflyatori va istemol narxlari indeksi ko’rsatkichlarining farqlarini izohlang.
   

31