O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus

Mashqlar
1.
Bo‗lishlarni bajaring: 
238 : 14 =
625 : 25 =
36547 : 42 =
1428 : 28 =
745 : 21 =
78279 : 97 =
519 : 12 =
275 : 16 =
11198 : 22 =
217 : 12 =
709 : 15 =
45247 : 52 =
5132 : 87 = 
754 : 23 = 
55224 : 78 = 
895 : 42 =
885 : 43 =
12192 : 24 =
13056 : 32 = 
629 : 13 = 
62946 : 78 = 
31985 : 41 = 
2394 : 57 = 
97514 : 91 = 
9407 : 23 = 
847 : 31 = 
61596 : 87 = 
39788 : 51 = 
1645 : 35 = 
244590 : 79= 
1574 : 37 = 
2158 : 59 = 
90244: 293= 

---

52 
329768 : 314 = 
80912 : 389 = 
565090 : 715 = 
790660 : 815 = 
185503 : 89 = 
450478 : 421 = 
2.
165 dan 109 ta kam sonni yozing. 
3.
13 va 2 sonlariga bir vaqtda bo‗linadigan birorta sonni yozing. 
4.
28 ta olma 3 tadan likopchaga qo‗yildi. Qancha likopcha va qancha olma qoldi? 
5.
Olxo‗ri mevasi har bir likopchaga 5 tadan 31 ta likopchaga qo‗yildi va yana 4 ta 
olxo‗ri ortib qoldi. Qancha olxo‗ri bo‗lgan? 
6.
125 dona konfet har bir o‗quvchiga 4 tadan tarqatildi va 13 dona qoldi. 
O‗quvchilar soni qancha bo‗lgan? 
7.
Hisoblang:a) (1419 : 1419 - 0•750)•(625 - 625) + (890•1) : 890 = ; 
b) (540 : 1 + 0 : 1)•0 + (250 - 249)•(120 + 0 : 360) = . 
8.
a) 
a
= 1899, 
b
= 6; 
d) 
a
= 432, 
b
= 4; 
b) 
a
= 1242, 
b
= 54;
e) 
a
= 1254, 
b
= 38. 
bo‗lsa, 
a
ni 
b
ga bo‗lish jarayonini asoslang. 
“Ko„p xonali sonlar” mavzusida arifmetik amallarni o„rganish. 
Bu mavzuni o‗rganishda o‗qituvchining asosiy vazifasi o‗quvchilaming arifmetik 
amallar (qo‗shish va ayirish, ko‗paytirish va bo‗lish) orasidagi o‗zaro 
bog‗lanishlami umumlashtirish, yozma hisoblashlaming ongli va puxta 
ko‗nikmalarini hosil qilishdan iborat. 
Ko‗p xonali sonlami qo‗shish va ayirish bir vaqtda o‗rganilib, nazariy asoslari, 
yig‗indiga yig‗indini qo‗shish va yig‗indidan yig‗indini ayirish qoidalaridan 
iborat.Darslikda qo‗shish va ayirish hollari qiyinligi ortib boradigan tartibda 
kiritiladi: sekin-asta xona birliklaridan o‗tish sonlari orta boradi, nollarni o‗z 
ichiga olgan sonlar kiritiladi, uzunlik, massa, vaqt va boshqa birliklarda 
ifodalangan sonlami qo‗shish va ayirish qaraladi.

---

53 

---

54 
0‗quvchilami bir nechta sonni qo‗shishda qo‗shiluvchilami gu- ruh usuli 
(yig‗indining guruhlash xossasi) bilan tanishtirish kerak. 
Masalan, 23+17+48+52=140 
(23+17)+(48+52)=40+100= 140 23+( 17+48+52)=23= 117=140 
Ko‗p xonali ismsiz sonlami qo‗shish va ayirish bilan bog‗liq holda uzunlik, 
massa, vaqt va baho o‗lchovlari bilan ifodalangan ismli sonlami qo‗shish va 
ayirish ustida ishlash amalga oshiriladi. 
Masalan: 42 m 65 sm +26 m 63 sm =69 m 48 sm 42 m 65 sm 4265 
26 m 83 sm 2683 
69 m 48 sm 6948 sm 69 m 48 sm. 
Ko‗p xonali sonlami ko‗paytirish va bo‗lish bir-biridan farq qiluvchi uch 
bosqichga ajraladi. 

---

55 
I
 
bosqich.
Bir xonali songa ko‗paytirish va bo‗lish. 
II
 
boqich.
Xona sonlariga ko‗paytirish va bo‗lish.