O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

Qutblanish. Dielektriklar tashqi elektr maydonga kiritilsa, ularda noldan farqli elektr momenti vujudga keladi. Boshqacha aytganda dielektriklar qutblanadi. Qutblanish deb tashqi elektr maydoni ta'sirida dielektrikdagi dipollarning maydon bo'ylab joylashib qolishiga yoki maydon bo'ylab joylashgan dipollarning vujudga kelishiga aytiladi. Dielektriklarning uch turiga mos ravishda qutblanish ham uch turga ajratiladi.
1. Elektron qutblanish. Qutblanmagan molekula elektr maydoniga kiritilsa, maydon ta'sirida elektron orbitalarining deformatsiyalanishi ro'y berib, atomlarda dipol momentlari vujudga keladi.
2.Dipol (yo'nalish bo'yicha joylashib) qutb1anish. Betartib harakatda bo'lgan qutblangan molekulalarning dipollari tashqi maydon bo'ylab batartib joylashib qoladi.
3. Ionli qutblanish. Tashqi maydon ta'sirida kristall panjaradagi musbat ionlarning maydon bo'ylab, manfiy ionlarning esa qarama-qarshi tomonga siljishi ro'y beradi.
Qutblanganlik. Demak, dielektrik tashqi maydonga kiritilganda qutblanadi, ya'ni noldan farqli dipol momentiga ega bo'lib qoladi.Demak, dielektrikning dipol momenti undagi molekulalar di­pol momentlarining geometrik yig'indisiga teng bo'lar ekan.
Dielektrikning ko'p yoki kam qutblanganligini baholash uchun qutblanganlik deyiluvchi vektor kattalikdan foydalaniladi. Qutblanganlik deb dielektrikning birlik hajmiga to'g'ri keluvchi dipol momenti bilan aniqlanadigan kattalikka aytiladi.
Dielektrik singdiruvchanlik. Qutblanish natijasida dielektrik qirralarida qo'shni dipollar bilan kompensatsiyalanmagan zaryadlar paydo bo’ladi. Dielektrikning bir sirtida musbat zaryadlar, ikkinchisida esa manfiy zaryadlar vujudga kelib, ular bog'langan zaryadlar deyiladi. Bog'langan zaryadlar dielektrik molekulalariga tegishli bo'lib, uning sirtidan uzoqlashtirilishi mumkin emas. Dielektrik ichida bog'langan zaryadlar tomonidan vujudga keltiriladigan elektr maydon kuchlanganligi E dielektrikni qutblantiruvchi tashqi elektr maydon kuchlanganligi E₀ ga qarama-qarshi yo'nalgan bo’ladi. Demak, natijaviy kuchlanganlik E , muhitning elektrik xususiyatlariga bog'liq bo'lib, dielektrikka qo'yilgan tashqi maydon kuchlanganligi E₀ ga proporsionaldir. U birliksiz bo'lib, dielektriklarning elektr maydonida qutblanish xususiyatlarini miqdorar tavsiflovchi kattalik hisoblanadi.
5. Dars yakuni
O’qituvchi o’tgan yangi mavzu bo’yicha tushnmagan savollarga javob beradi,darsni mustahkamlashdagi o’quvchilar javobini muhokama qilib, o’quvchilar bilmini baholaydi va darsni yakunlaydi