O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

Elektrolizning texnikada qo'llanilishi
M a z m u n i: galvanotexnika.
Galvanotexnika. Metalldan yasalgan detallar va asboblarni zanglamaydigan qoplama bilan qoplash usuli galvanotexnika ham sanoatda keng qo'llaniladi. Tez oksidlanadigan metallardan yasalgan narsalarning sirti qiyin oksidlanadigan: nikel, kumush, rux va boshqalar bilan qoplanadi. Nikellangan buyumlar: samovar, choynak, pichoq, qoshiq, sanchqilar shu usul bilan hosil qilinadi.
Narsalarning sirtini oksidlanmaydigan metallar bilan qoplash galvanostegiya deyiladi. Bu usul eng arzon, qulay va tez bajariladigan usuldir.
Masalan, nikel bilan qoplash kerak bo'lgan buyumni yaxshilab tozalab, so'ngra elektrolitik vannaga tushiriladi. Vannaga nikelning ikkilamchi tuzining ammiakdagi eritmasi solinadi. Anod sifatida nikel parchasi olinsa, buyum katod vazifasini o'taydi. Ma'lum vaqt tok o'tkazilib, nikel qatlamining kerakli qalinligi hosil qilinadi. Buyumlami kumush yoki oltin bilan qoplashda kumush va oltin tuzlarining eritmalaridan foydalaniladi.
Biror shaklni hosil qilish uchun buyum sirtiga metallni elektrolitik cho'ktirish usuligalvanoplastika deyiladi. Galvanoplastika 1836- yilda rus fizigi B.Yakobi tomonidan kashf etilgan bo'lib, tezda sanoatda keng qo'llanila boshladi.
U turli barelyeflar (naqsh), haykalchalar nusxasini tayyorlashda, kredit kartochkalari va boshqa qog'ozlarni chiqarish uchun klishe tayyorlashda foydalaniladi.
Kimyoviy energiyani elektr energiyaga aylantirish
Mazmuni: galvanikelementlar; galvanic elementning tuzilishi; elektrodlarning qutblanishi va uni yo'qotish; akkumulatorlar; akkumulatorning f.i.k. va hajmi.
Galvanik elementlar. Agar eritmaga metall elektrod tushirilsa, unda elektrodning manfiy ionlari metall sirtiga kelib kristall panjaradagi musbat ionlarni sug'urib oladi. Shu bilan birga teskari jarayon, metall ionlarining elektrodda yopishishi ham ro'y beradi. Agar elektrolitning kationlari elektrod metalining ioni bo'lsa juda ham yaxshi bo’ladi. Misol uchun CuS0₄ eritmasiga mis elektrod bo'lgan hol.
Metall ionlarining eritmaga o'tishi natijasida, metall — manfiy, eritma esa musbat zaryadlanib qoladi, ya'ni eritmadan metallga yo'nalgan elektr maydoni vujudga keladi va u metalining yana erishiga to'sqinlik qiladi. Bordi-yu, dastlab, teskari jarayon eritma ionlarining elektrodda yopishib qolishi jadalroq ro'y bersa, unda elektrod musbat zaryadlanib qoladi.
Har ikkala holda ham, metall va eritma orasida paydo bo'lgan potensiallar farqi elektrodning yemirilish va kristallanish tezligini tenglashtirib turadi.
Agar eritmaga turli metallardan yasalgan ikkita elektrod botirilsa, ularning elektrolitik potensiallari farqiga teng bo'lgan potensiallar farqi vujudga keladi. Shunday qilib, metall va elektrolitlarning kimyoviy ta'sir energiyasi elektr maydon energiyasiga aylanadi.
Kimyoviy reaksiya energiyasini bevosita elektr energiyaga aylanti-rib beradigan qurilma galvanik element deyiladi.