O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

Yolqinli razryad. Agar shisha naydan havo so'rib olinib, unda o'rnatilgan elektrodlarga bir necha yuz volt o'zgarmas kuchlanish berilsa, gaz razryadi vujudga keladi. Bu razryad yolqin razryad deyila­di.
Gaz siyraklashganda qo'shni atomlar orasidagi masofa ortib boradi va natijada elektronning erkin yugurish yo'lining uzunligi ham ortadi. Natijada garchi elektrodlar orasidagi kuchlanish kichik bo'lsada, elektronlar to'qnashib ionlashtirish uchun yetarli energiya to'plashi mumkin. Agar kuchlanishni o'zgartirmay saqlab, naydagi bosimni asta-sekin o'zgartirib borsak, oldin shokilali razryad, keyin esa elektrodlarni tutashtiruvchi ingichka, yorug', egri-bugri kanal paydo bo’ladi. Bosim 1 — 15 Pa atrofida bo'lganda esa razryad oladi. Katod yonida ingichka yorug' qatlam 1 (katod pardasi), undan keyin katod qorong'i fazasi 2, undan so'ng yorug' qatlam 3 (yolqinli nurlanish) va faradey qorong'i fazasi deyiluvchi ikkinchi qorong'i faza 4 joylashgan. Undan keyin esa yorug' soha 5 joylashgan bo'lib, unga musbat ustun deyiladi.
Yolqinli razryadda gazning bunday nurlanishiga sabab razryad nayidagi potensialning taqsimlanishidir. Musbat ustunning nurlanishi g'alayonlangan atomlar nurlanishining natijasi bo'lganligi sababli o'ziga xos rangga ega bo’ladi. Bundan reklamalarda foydalanishadi. Agar nay neon bilan to'ldirilsa — sariq-qizil, argon bilan to'ldirilsa — ko'k-yashil rangli nurlanish ro'y beradi.
Yolqinli razryadning ma'lum shartlarida katod materialining sochilib ketishi ro'y beradi. Bu hol sirtlarni metallashtirish, oyna va yarim shaffof plastinalarni hosil qilishda foydalaniladi.
Plazma haqida tushuncha
Mazmuni: plazma; plazmaning xossalari; plazmaning qo'lla­nilishi; plazma va koinot.
Plazma. Bu tushuncha nisbatan yangi bo'lib, oldingi asrning yigirmanchi yillarida o'rganila boshlandi. Plazma deb — elektronlarining konsentratsiyasi musbat ionlarining konsentratsiyasiga taxminan teng bo 'Igan, kuchli ionlashgan gazga aytiladi. Temperatura ko'tarila borgan sari plazmadagi elektronlar va ionlar soni ortib boradi va neytral atomlar shuncha kam qoladi. Bunday plazma elektron-ionli plazma deyiladi. Plazmadagi elektronlar konsentratsiyasi ionlar konsentrat­siyasiga teng bo'lganligi uchun ham uni elektroneytral, undagi hajmiy zaryad zichligini esa nolga teng deb hisoblash mumkin.