O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limi vazirligi

Amaliy mashg’ulot № 3
Mavzu: Axborotni kodlash usullari. Kodlash turlari
Ishning maqsadi: Axborotni kodlash usullari, alifbo usulida kodlash. Mashina tilida kodlash, shiferlash va deshiferlash, matinli shiferlashlarni talabada shakillantirish va mustsqil ravishda amalga ashirish ko’nikmasini amalgam oshirish.
Kutilayotgan natija: Talabalar mystaqil ravishda kodlash, dekodlash, shiferlash va deshiferlash kabi amallarni mustaqil ravishda o’zlari amalga oshirish ko’nikmasini shakillantirish.
Kerakli jihozlar va materiallar: Ma’ruza matinlari, adabiyotlar, ma’ruza daftarlari, kompyuter vositasi.
Ishning bajarilish tartibi:
Kompyuter sonli, matnli, grafikli, tovushli va video axborot bilan ishlay oladi. Inson qabul qilishiga ko’ra bir-biridan butunlay farq qiladigan bu axborot turlarini kompyuter qanday qayta ishlay oladi?
Bu axborotning hamma turlari elektrik impulslar ketma-ketligi bilan kodlanadi, bunda faqat quyidagi 2 hol bo’lishi mumkin: impuls bor (1) va impuls yo’q (0), ya'ni axborotlar nol va birlarning ketma-ketligi ko’rinishida keladi. Bunday kodlash ikkilikda kodlash deyiladi, nol va birlarning mantiqiy ketma-ketligi esa mashina tili deyiladi.
Misollar: 1. “INFORMATIKA” so’zini ikkilikda kodlang. Bu ishni bajarishda ASCII (American Standard Code for Information Interchange) standartlashtirish jadvalidan foydalanamiz. I-01001001; N-01001110; F-01000110; O-01001111; R-01010010; M-01001101; A-01000001; T-01010100; K-01001011. U holda qarayatgan so’zimiz quydagi ko’rinishga keladi: 01001001010011100100011001001111010100100100110101000001010010010100101101000001
Topshiriq -1: Har bir talaba o’zining familiyasi, ismi, otasining ismini ikkilikda kodlang.
Misol 2. Kodlashtirish jadvali berilgan.(birinchi son-satr,ikkinchi son-ustun)

	0	1	2	3	4	5	6	7	8
0	A	B	C	D	E	F	G	H	I
1	J	K	M	N	L	O	P	R	S
2	T	Q	V	W	U	X	Y	Z	O’
3	G’	Ch	Sh	,	.	?	!	;	:
4	_	“	‘	/	(	)

Jadvaldan foydalanib quydagi raqamlarni dekodlang? 1308120035332100041703003533211531151335
Topshiriqlar-2: O’zingizning kodlashtirish jadvalingizni o’ylab toping? U yordamida har bir talaba o’z manzilgohini kodlasin?
Topshiriqlar-3: Tsezar shifiri yordamida har bir talaba o’z familiyasi, ismi, otasining ismini shifirlasin?
Adabiyotlar:
1 Aripov M., Muhammadiev M. Informatika, information texnologiyalar. Darslir.T.:TDYuI, 2004y.
2. S.G’ulomov va boshqalar. Axborot tizimlari va texnalogiyalari. Darslik. Toshkent,”Sharq”, 2000 y.
3. M.Mamarajabov, S.Tursunov. Kompyuter grafikasi va Web-dizayn.Darslik. T.
4. М.Арипов ва бошқалар, Ахборот технологиялари, Ўқув қўлланма, Тошкент: Нaшир, 2009. 368 б.
5. Andreeva E.B., Bosova L.L., Falina I.N. Matematichskie asnovi informatiki. M., Binom. Laboratoriya znaniy, 2005.