O‗zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ta‘limda axborot texnologiyalari kafedrasi

128 ta (256-52-66-10=12*)
bosh belgilarni (
nuqta, 
vergul, arifmetik amallar va boshqalar
) ham kodlash mumkin ekan. 
1 bayt= 1 belgi
. 
Bir bayt
– bu faqatgina axborotlarning o‘lchov birligi emas balki kompyuter xotirasininig 
elementar yacheykasi hamdir. Kompyuterlar xotirasi ana shunday yacheykalar ketma-ketligidan 
tuzilgan. Har bir yacheyka, ya‘ni bayt o‘zining adresiga ega. Adres bu yacheyka nomeridan va 
unda saqlanayotgan ikkilik koddan iborat bo‘ladi. Prosessor axborotlarni qayta ishlayotganda 
xotiradan kerakli yacheykani nomer bo‘yicha topadi, unda saqlanayotgan axborotni o‘qiydi, 
kerakli amallarni bajaradi va hosil bo‘lgan natijasi boshqa yacheykaga saqlaydi. 
Kompyuter xotirasining hajmi baytlarda o‘lchanadi, lekin buning uchun ko‘p hollarda 
boshqa o‘lchov birliklari ham ishlatiladi: kilobayt 
(Kbayt) va megabayt (Mbayt). 
1 K bayt= 2
10
bayt-1024 bayt 
1Mbayt-2
10
 Kbayt=1024 Kbayt 
Odatda yaxshi kompyuterlarning tezkor xotirasining 
hajmi 512 Kbayt yoki 640 Kbaytni
tashkil qiladi. Shu o‘rinda yaxshi kompyuter uchun bu ko‘pmi yoki ozmi degan savol tug‘ilishi 
tabiiy. Bitta sahifaga taxminan 
50 ta
satr joylashadi. Shuning uchun bitta sahifa taxminan 
60x50=300
belgidan iborat yoki 
3 Kbayt
axborotdan iborat bo‘ladi. Demak kompyuterning 
tezkor xotirasiga 
640:3=200
varaqdan iborat matnni sig‘dirish mumkin ekan. Quvvati yuqori 
kompyuterlarning tezkor xotirasi bir necha Mbaytgacha hajmga ega bo‘lishi mumkin. 
Biz yuqorida ta‘kidlanimizdek bitta belgidan iborat bo‘lgan axborot kompyuter 
xotirasining 1 baytida saqlanadi. Kompyuter sonli axborotlarni qanda tartibda qayta ishlashi, 
unda foydalanilayotgan prosessorga bog‘liq bo‘ladi. Har bir prosessor ma‘lum bir uzunlikdagi 
ikkilik kodlarni qayta ishlash uchun mo‘ljallangan bo‘ladi. Eng birinchi yaratilgan shaxsiy 
kompyuterlarda bir buyruq bilan faqat bir bayt axborotlarni qayta ishlovi prosessorlar 
qo‘llanilgan. Bu kompyuterlar sakkiz razryadli hisoblangan. Ko‘pchilik zamonaviy 
kompyuterlar 16 razryadlidir. Bu kompyuterlarda bitta buyruq bilan 2 bayt axborotni qayta 
ishlash mumkin. 
16 –razryadli
kompyuterlarda butun sonlarni saqlash va qayta ishlash uchun xotiraning 2 
bayti ishlatiladi. Bunday kompyuterlar qanday butun sonlarni qayta ishlashi mumkin degan savol 
hosil bo‘lishi tabiiy. Bizga ma‘lumki, butun sonlar musbat va manfiy bo‘lishi mumkin. Shuning 
uchun son ishorasini qanday kodlash mumkin? Buning uchun 
16 bitdan
bittasi, ya‘ni chap 
tomondagi bit ishlatiladi. Agar u 0 ga teng bo‘lsa, demak on ishorasi musbat, agar u 1 ga teng 
bo‘lsa, u holda son manfiy bo‘ladi. Quyida butun sonlarni saqlash sxemasi keltirilgan.