O‗zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ta‘limda axborot texnologiyalari kafedrasi

Mavzuni o`zlashtirish uchun savollar: 
1.
1-avlod dasturlash tillari qaysilar? 
2.
Strukturalashgan dasturlash tillariga misollar keltiring? 
3.
Ob‘yektga mo‘ljallangan dasturlash tillari qanday imkoniyatlarga ega? 
4.
Java dasturlash tili qaysi operatsion tizimlarda bajarishi mumkun? 
5.
Tarkibiy operatorning umumiy ko‘rinishi qanday? 
6.
Ta‘minlash operatorning umumiy ko‘rinishi qanday? 
7.
Ma‘lumotlarni kiwritish va chiqarish operatorlari qanday usulda amalga oshiriladi? 
8.
Chiziqli dasturlar deb nimaga aytiladi? 
9.
Chiziqli dasturlash qanday amalga oshiriladi? 
10.
Chiqarish operatori nima? 
11.
Dasturning asosiy tana qismi qanday kalit so‘zlarda amalga oshiriladi?
12.
Protsedura va funksiyalardan qanday turdagi masalani yechishda qo‘llaniladi? 
13.
Parametrsiz protsedura nima uchun ishlatiladi? 
14.
Protsedura qiymatlari qanday aniqlanadi? 
15.
Massiv deb nimaga aytiladi? 
 
8-MAVZU. Matnli hujjat muharrirlari
REJA: 
1.
 
Matnli hujjat muharrirlari, ularning vazifasi va imkoniyatlari. 
 
2.
 
Matnli hujjatlarni yaratish va tahrirlash. Matn bo‗laklari bilan ishlash 
(qidirish, ko‗chirish, siljitish, almashtirish va o‗chirish).
 
3.
 
 Ro‗yxatlar va jadvallarni yaratish hamda bezash.
 
4.
 
 Matnli hujjatlarni tahrirlashni avtomatlashtirish.
 
 
 
1.
 
Matnli hujjat muharrirlari, ularning vazifasi va imkoniyatlari. 
 
Matnlarni yozish, saqlash, qayta ishlash, qog'ozga chop etish kabi ishlarni bajarishga 
mo'ljallangan ko'plab dasturlar yaratilgan. Bu dasturlar, asosan ikki turga bo'linadi: matn 
muharrirlari va matn protsessorlari. Ularning asosiy farqi kiritilgan matnning ko'rinishiga 
bog'liq. Matn muharriri kompyuterda eng ko'p qo'llaniladigan dasturlardan biridir. Bunday 
dasturlar barcha kompyuterlarda mavjud. Masalan, Pravets kompyuterlarida ―RED‖, ―Volna‖, 
―Punktir‖, IBM kompyuterlarida ―WD‖, ―Foton‖, ―Leksikon‖ va boshqalar. 
Bundan tashqari oddiy matn muharriri dasturlariga quyidagilar kiradi: ―Blaknod‖, 
―WordPad‖, ―InfoPad‖ va boshqalar. 
Oddiy matn radaktori dasturi Blaknot dasturini 
ishga tushirish uchun 
quyidagi buyruqlar ketma – ketligida amalga oshiriladi. «Пуск» --> «Все программы» --> 
«Стандартные» --> «Блокнот». Natijada quyidagi dastur oynasi namoyon bo‘ladi

---

Bu dastur Macrosoft Word matn prosessori bilani deyarli birdir. Matn muharirida, asosan 
matnning mazmuniga e‘tibor beriladi. Matn muharriri yordamida matn fayllari hosil qilinadi.
Matn protsessorlari matnning faqat mazmuni emas, balki tashqi ko'rinishi ham katta 
ahamiyatga ega bo'lganda qo'llaniladi. 
Macrosoft Office dasturi paketiga quyidagilar kiradi. 
Hozirda keng qo'llanilayotgan matn protsessorlaridan biri Microsoft Word (qisqacha 
Word) dasturi kiradi.
Microsoft Word ishga tushurilganda ekranda uning ishchi maydoni va boshqarish paneli 
hosil bo'ladi. Boshqarish paneli, odatda sarlavha satri, menyu satri va uskunalar panelidan 
iborat.
Word-matnli va tasviriy ma‘lumоtlar ustida yuzdan оrtiq оperatsiyalarni bajaruvchi va 
matnli dasturlar sinifiga kiruvchi eng takоmillashgan amaliy dasturlardan biri xisоblanadi. 
Word yordamida ixtiyoriy ko‗rinishidagi xujjatni juda tez va yuqоri sifatli tayyorlash 
mumkin. Dasturning yana bir qulaylik tamоni shundan ibоratki, unda bir necha xujjatlar bilan 
ishlash, yani ularni qo‗shish, biridan ikkinchisga kerakli jоyni оlib ko‗chirish, matn yoniga tasvir 
tushirish, harflarni istalgan shaklda yetarlicha katta ulchamda chоp etish mumkin.
Word lоtinchadan tarjima qilinganda «SO‗Z» degan ma‘nоni angnlatadi.
Microsoft Word matn muhaririga kirish 
Dasturga kirishning bir qancha usullari mavjud: 
1. Ishchi stоl tamg‗achalardan turtki berish bilan kirish mumkin.
2. PUSK menyusi bоsiladi Программы bo‗limidan Microsoft Office bandi tanlanadi, 
undan Microsoft Word tanladi va bir marta turtki berish bilan dasturga kiriladi. 
3. Shuningdek, ixtiyoriy yorliq orqali yoki Wordda yozilgan matnga kirilib, yangi sahifa 
ochish orqali ham Word dasturiga kirish mumkin. 

---

Microsoft Word matn muharriri hisоblanib, Microsoft Office paketining ilоvalaridan birini 
tashkil qiladi. U matnlarni taxrirlоvchi ko‗p amalli dasturdan ibоrat. Unda bоshqa dasturlardan 
оlingan ixtiyoriy matn hamda grafik tasvirni ishlatish mumkin. 
Word muharriri imkoniyatlari: 

Matnni kiritish; 

Matnni tahrirlash; 

Matnda shriftning turli shakllari va o'lchamlari, ranglardan 
foydalanish; 

Matnni chop etish; 

Matnga jadvallar joylashtirish; 

Matnga turli shakl yoki rasmlar joylashtirish; 

Matnga formulalar joylashtirish; 

Matnni bir nechta ustun ko'rinishda sahifalash va boshqalar. 
Microsoft Word matn muhaririga kirish quyidagi ko‘rinishda amalga oshiriladi. 
Buyruqlarni bajarganda ekranda quyidagi dastur oynasi hosil bo‘ladi.