O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Abdulla  Avloniy  (1878-1934)  «Tarjimai  holi»da  yozadi:  «1900  yilda 
uylanib, oila boshlig’i bo’lib qoldim. Shu yilda otam o’lib, o’gay onam bilan bir 
ukam  meni  qaramog’imda  menga  boqim  bo’lib  qoldi.  Bu  vaqtda  butun  oilani 
boqmoq  uchun  qish  kunlarida  ham  ishlamoqqa  to’g’ri  kelganligidan  quvvai 
muhofazam  o’rta  darajada  bo’lg’on  holda  madrasani  tashlab  chiqib  ketuvg’a 
to’g’ri keldi. Shu choqlarda o’zim mehnat ichida yashag’onlig’imdan boylarga va 
mullalarga qarshi sherlar yoza boshladim. Madrasadan chiqib ketsam ham maorif 
ishlaridan  chiqib  ketmadim.  Turli  gazetalar  o’qishga  tutindim.  Shul 
zamonlarda  Rusiyaning  turli  shaharlarida  chiqqan  matbuot  –  gazeta  va  jurnallar 
bilan  tanishib,  o’qib,  malumotmni  orttra  bordim.  «Tarjimon»  gazetasini  o’qib, 
zamondan  xabardor  bo’ldim.  Shul  zamonda  erli  xalqlar  orasida  eskilik  — 
yangilik  («jadid-qadim»)  janjali  boshlandi.  Gazet  o’quvchilari  mullalarni 
«jadidchi»  nomi  bilan  atar  edilar.  Men  ham  shul  jadidchilar  qatoriga  kirdim. 
1904  yildan  jadidchilar  to’dasida  ishlay  boshladim.  «Jadid  maktabi»  ochib, 
o’qituvchilik  ham  qildim...  Mulla  va  boylarg’a  qarashli  eski  turmush  bilan  qatiy 
suratda kurasha boshladuk. O’z oramizdan mullalarga  qarshi uyushmamiz ham 
vujudga chiqdi...». 
A.Avloniy  nashr  etgan  ro’znomalar  ilg’or  fikrlar  targ’ibotchisi  bo’lgani 
uchun  ham  uning  faoliyat  chorizm  hukumat  tomonidan  tez-tez  taqiqlanar  edi. 

---

Shundan  so’ng  u  ilg’or  g’oyalarni  marifat  o’chog’i  –  maktab    orqali  xalqqa 
tarqatshga qaror qiladi va 1903 yilda Toshkentning  Mirobod  mahallasida  yangi 
usulda  maktab  ochadi.  A.  Avloniy  o’zi  ochgan    maktabda  kambag’al larning 
farzandlarini, yetim-yesirlarni o’qitdi.  
 
Adabiyotlar: 
1.  Hoshimov K., Nishonova S., Inomova M., Hasanov R. Pedagogika tarixi. – 
T.: O‘qituvchi, 1996.  
2.  Hasanboev  J.,  Hasanboeva  O.,  Homidov  H.  Pedagogika  tarixi.  –  T.: 
O‘qituvchi, 1997.  
3.  Safo  Ochil.,  Hoshimov  K.  O‘zbek  pedagogikasi  antologiyasi.  –  T.: 
O‘qituvchi, 1999.  
4.  Hoshimov  K.,  Safo  Ochil.  O‘zbek  pedagogikasi  antologiyasi.  –  T.: 
O‘qituvchi, 2010.  
5.  Dolimov U. Milliy uyg‘onish pedagogikasi. – T.: NOSHIR, 2012. 
6.  Ataeva  N.,  Rasulova  F.,  Hasanov  S.  Umumiy  pedagogika  (Pedagogika 
tarixi). – T.: “Fan va texnoligiya”, 2011.  
7.  Munis SHermuxammad. Savodi ta’lim. – T.: O‘qituvchi, 1997. 
8.  Muhammad  Sodiq  Qoshg‘ariy.  YAxshi  kishilar  odobi.  –  T.:  YAngi  asr 
avlodi, 2002.