|
Bob yuzasidan xulosa
Mamlakatimizda so’ngi yillarda inson omiliga e’tiborning ortib borishi munosabati bilan boshqarish psixologiyasi masalalariga ham qiziqish kuchaydi. Talim tizimida rahbar va xodim o'rtasidagi munosabatlarni optimallashtirish uslublari haqida nazariyalar. Rahbarlik uslubi boshqarish metodlari bilan muayyan o’zaro aloqalari haqida nazariy manbalar taxlil qilingan. Boshqarish metodi ham boshqarish faoliyatini amalga oshirish usullari va yo’llarini amaliyotga qo`llanilishi haqida izlanishlar olib borilgan. Rahbarlarning axloqiy va psixologik fazilatlar odamlarning yetakchiligi kundalik ta'limni, davriy ko'rsatmalar, ko'rsatmalar yuqori tashkilotchilik, halollik, adolat, o'z namunasi, ularning axloqiy xususiyatlari haqida olimlar fikrlari, amaliy ahamiyati o`rganildi.
III.BOB. TA’LIM TIZIMIDA RAXBAR VA XODIM MUNOSABATLARINING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARINI EMPIRIK TAXLILI.
3.1. Tajribalar o’tkazish va natijalar interpritatsiyasi
Rahbarlik uslubi deganda biz “rahbarning ham ob’ektiv, ham subyektiv sharoitlari hamda yyetakchi shaxsining individual psixologik xususiyatlari ta’sirida shakllanadigan yyetakchi va jamoa o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning barqaror namoyon bo‘ladigan xususiyatlarini” tushunamiz.
Dissertatsiya ishini empirik taxlilini sinab ko'rish uchun biz ikkita Maktabgacha Ta’lim tashkilotni tajriba sinov ishlarini amalga oshirdik. Tanlahgan umumiy respondentlar soni 30 kishidan iborat. Ta'kidlash joizki, biz tanlagan tashkilotlar zamonaviy, yosh tashkilotlar qatoriga kiradi. Maktabgacha Ta’lim tashkilotlari bir-biridan yosh tarkibi va tuzilishi jixati bo'yicha farqlanadi:
Davlat maktabgacha ta’lim tashkilotlari jamoa tarkibi xodimlari turli yoshdagi (30 yoshdan 60 yoshgacha);
Nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotlari jamoa tarkibi yoshroq (20 yoshdan 30 yoshgacha).
Yetakchilik uslubining jamoadagi hamkorlikka ta'sir darajasini aniqlash uchun biz T.Lirining shaxslararo munosabatlarni aniqlash usullarini va liderning individual fazilatlarini aniqlash uchun anketasini tanladik.
Natijalarni qayta ishlash uchun statistik usullar qo'llanildi.
Statistik ma'lumotlarni qayta ishlash bosqichida eksperimental gipoteza statistik gipotezaga shakllantiriladi - guruhlarning o'xshashligi va farqi haqida ma’lumot beriladi.
Olingan natijalarning ishonchliligini ortirish maqsadida Student-t mezonining qiymatini hisoblashning kompyuter versiyasidan foydalanildi.
Shaxslararo munosabatlarni diagnostika qilish metodikasi T. Liri
Bu metodika T.Liri, G.Leforj, R.Sazek tomonidan 1954-yilda yaratilgan boʻlib, subʼyekt vakillarini oʻzi va ideal “men” toʻgʻrisida oʻrganish, shuningdek, kichik guruhlardagi munosabatlarni oʻrganish uchun moʻljallangan. Ushbu uslub yordamida o'z-o'zini hurmat qilish va o'zaro baholashda odamlarga bo'lgan munosabatning ustun turi aniqlanadi.
Shaxslararo munosabatlarni o'rganishda ko'pincha ikkita omil ilgari suriladi: hukmronlik - bo'ysunish va do'stlik - tajovuzkorlik. Aynan shu omillar shaxslararo idrok etish jarayonida shaxsning umumiy taassurotini belgilaydi. Ular M.Argyle tomonidan shaxslararo xulq-atvor uslubini tahlil qilishda asosiy komponentlar qatorida nomlanadi va mazmuni jihatidan Ch.Osgud semantik differensialligining uchta asosiy o‘qidan ikkitasi bilan bog‘lanishi mumkin: “baholash va kuch”
B.Beylsning ko‘p yillik izlanishlariga ko‘ra, guruh a’zosining xatti-harakati ikkita o‘zgaruvchi bilan baholanadi, ularning tahlili uch o‘lchovli fazoda olib boriladi, uch o‘qdan iborat: “hukmronlik-bo‘ysunish”, “do‘stlik”, do'stona munosabat, "emosionallik-analitiklik".
Asosiy ijtimoiy yo'nalishlarni ifodalash uchun Timoti Liri shartli sxemani ishlab chiqdi - sektorlarga bo'lingan doira shaklida. Ushbu doirada gorizontal va vertikal o'qlar bo'ylab to'rtta yo'nalish ko'rsatilgan: hukmronlik - bo'ysunish va do'stlik - dushmanlik. O'z navbatida, bu sektorlar sakkizga bo'linadi - aniqroq munosabatlarga ko'ra aniqlash. Yanada nozikroq tavsif uchun aylana 16 sektorga bo'linadi, lekin ko'pincha ikkita asosiyga nisbatan ma'lum bir tarzda yo'naltirilgan oktantlar qo'llaniladi. boltalar.
Timoti Liri sxemasi sub'ekt natijalari doira markaziga qanchalik yaqin bo'lsa, bu ikki o'zgaruvchi o'rtasidagi munosabatlar shunchalik kuchli bo'ladi, degan taxminga asoslanadi. Har bir yo'nalish bo'yicha ballar yig'indisi vertikal (hukmronlik - bo'ysunish) va gorizontal (do'stlik - dushmanlik) o'qlari ustunlik qiladigan indeksga aylanadi.
Olingan ko'rsatkichlarning doira markazidan masofasi shaxslararo xatti-harakatlarning moslashuvchanligi yoki ekstremalligini ko'rsatadi.
Anketa 128 ta qiymat mulohazalaridan iborat bo'lib, ular qayta ishlanganda 8 oktantga (har biri 16 ta band) birlashtiriladi. Subyektdan ushbu mulohazalar baholanayotgan ob'ektga (sub'ektning haqiqiy shaxsiga, uning ideal shaxsiga yoki boshqa shaxsning shaxsiyatiga) mos kelishini baholash so'raladi.
Natijalarni qayta ishlashda do'stlik va ustunlik ko'rsatkichlari, shuningdek, boshqalarga nisbatan ustuvor munosabat turi hisoblanadi.
T.Liri boshqalarga munosabatning quyidagi turlarini (shaxslararo xulq-atvor turlari) ajratib ko'rsatdi.
Avtoritar (kuchli yetakchi)
Xudbin (mustaqil hukmron)
Agressiv (to'g'ridan-to'g'ri tajovuzkor)
Shubhali (ishonchsiz-shubhali)
Bo'ysunuvchi (bo'ysunuvchi - uyatchan)
Itoatkor (qaram - ergashuvchi)
Do'stona (hamkorlik-an'anaviy)
Altruistik (mas'uliyatli-saxiy)
Natijalrini qayta ishlash va hulosalash.
Nodavlat maktabgacha ta’lim tashkilotida shaxslararo munosabatlar diagnostikasi
Asosiy ijtimoiy yo'nalishlarni ifodalash uchun T. Liri sektorlarga bo'lingan doira shaklida shartli sxemani ishlab chiqdi. Ushbu doirada gorizontal va vertikal o'qlar bo'ylab to'rtta yo'nalish ko'rsatilgan. Har bir yo'nalish bo'yicha ballar yig'indisi vertikal ("hukmronlik - bo'ysunish") va gorizontal ("do'stlik - dushmanlik") o'qlari ustunlik qiladigan indeksga aylanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
