O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Z. M. Bobur nomidagi Andijon Davlat universiteti z z o

 
ХUJAYRANING FUNKSIYaSIDA YaDRONING ROLI 
O’tgan asr oxirlarida o’tkazilgan tajribalarda amyoba yoki infuzoriyalarning 
yadrosiz qismlarini kesib olingan, ular bir qancha vaqtdan so’ng ulgan. Mufassalroq 
tekshirishlarni ko’rsatishicha yadrosini olib tashlangan amyobalar yashaydi, ammo 
operatsiyadan so’ng tezdayok ovqatlanmay kuyadi va biroz vaqtdan so’ng uladi. Agarda 
yadrosizlantirilgan hujayraga yana yadroni olib kirilsa, normal hayot faoliyat tiklanadi, 
bir qancha vaqtdan so’ng amyoba bo’lina boshlaydi. Yadrosizlantirilgan dengiz kiprisi 
tuxumi partenogenetik ko’payishga stimulyatsiya qilinganda maydalanadi, ammo bu 
ham keyinchalik uladi. 
Ayniksa qiziq tajribalar bir hujayrali yirik suv o’ti atsetabulyariyada qilinadi. 
Yadrosizlantirilgandan so’ng u yashabgina kolmay ma’lum vaqtgacha yadrosiz 
qismlarini tikladi. Binobarin, yadro olib tashlanganda hammadan avval ko’payish 
xususiyati buziladi, qandaydir vaqtgacha hayot faoliyat saqlansa ham, oxiri bunday 
hujayralar uladi. Biokimyoviy tekshirish-larni ko’rsatishicha yadrosizlantirilganda 
hujayra RNK sintezlamas ekan. Oqsil sintezi esa ancha vaqtgacha yadrosizlantirlganga 
qadar shakllangan informatsion RNK va ribosomalar hisobiga davom etadi. 
Yadroning rolini yanada yakkolroq illyustratsiyasini sut emizuvchilarning 
yadrosiz eritrotsiti berishi mumkin. Bu tabiatni o’zi tomonidan quyilgan eksperementdir. 
Eritorsitlar yetilib borib gemoglobin tuplaydilar, keyin yadrosini tashlab yuborib, 120 
kun davomida yashaydilar va ish bajaradilar. Ular ko’paya olmaydilar. Yadrosi olib 
tashlangan retikulotsit deb ataluvchi hujayralar ham oqsil sintezini davom ettiradi, ammo 
RNK sintezlay olmaydilar. 
Yadroni olib tashlash sitoplazmaga yadroning xromosomasida joylashgan DNK 
molekulasida sintezlanadigan yangi RNK larni kelishini to’xtatadi. Ammo, bu 
sitoplazmada avvaldan mavjud bo’lgan informatsion RNK ni oqsilni sintez qilishini 
davom ettirishiga halakit bermaydi. RNK yemirilgandan so’ng oqsil sintezi tuxtaydi, 

---