O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Z. M. Bobur nomidagi Andijon Davlat universiteti z z o

GOMOGENAТLARNI FRAKSIYALASH MEТODI 
ULТRATSENТRIFUGALLASH. 
Ultratsentfugani yaratilishi bilan sitologiyada yangi kuzatishlarga imkoniyatlar 
yaratildi. Bu asbob minutiga 100000 martaga yakin aylanishida hujayraning juda mayda 
alohida qismlari - yadrosi, pardasi, qobig’i, mitoxondriya, ribosoma va boshqa 
komponentlarni ajratib olish, hamda ularning strukturasi va funksiyasini tekshirishga 
imkon beradi.
Ajratish va tekshirishning mazkur barcha yo’llari yuqori kuchlanishli maydon 
hosil qilish yo’li bilan vujudga kelitiriladigan og’irlik kuchini tezlanishiga asoslanadi. 
Zichligi kam bo’lgan, erimay suyuqlikda kalkib yurgan zarrachalar og’irlik kuchi 
ta’sirida cho’ka boshlaydi. Odatda zarracha qancha kichik bo’lsa, u shuncha sekin 
cho’kadi. Shuning uchun chukishini tezlashtirmasdan turib ularni ajratish uchun juda 
ko’p vaqt kerak bo’ladi. 
Cho’kish 
jarayonini 
tezlashtirish 
maqsadida 
yerning 
tortish 
kuchi 
ultratsentrifugada paydo bo’ladigan markazdan qochirma kuch bilan almashtiriladi. Eng 
mukammal ultratsentrifugani Shved olimi Svedberg yasadi va birinchi bo’lib foydalandi.
Hujayrani tarkibiy qismlarga ajratishning hozirgi zamon usullari to’qimalarni 
gomogenizatsiyalash yoki hujayra chegarlarini turli-tuman mexaniq yoxud kimyoviy 
vositalar yordamida bo’zish yo’li bilan ularning zichligi va sirtining katta kichikligiga 
muvofiq ravishda bo’laklarga ajratishdan iborat. Hujayradan quyi darajada tashkil 
topgan fraksiyalarni ajratib olish uchun muayyan vaqt davomida turli aylanish tezligida 
sentrifugallashdan foydalaniladi.

---