O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov

Oq jo‘xori va makkajo‘xori donlarining kimyoviy tarkibi 
 
Ekin turlari 
Kimyoviy tarkibi (%) 
suv 
protein 
kraxmal  yog‘ 
kletchatka 
kuldorligi 
Don uchun oq 
jo‘xori 
3,0 
13,5 
67,5 
3.3 
1,3 
1,4 
Tishsimon 
makkajo‘xori 
3,0 
10,0 
68,3 
4,1 
2,1 
1,3 
 
O‘zbekiston  Respublikasi  fanlar  akademiyasining  chorvachilik 
ilmiy  tekshirish  instituti  mahalliy  tadqiqotlari  natijalaridan  ma’lum 
bo‘lishicha,  proteinning  o‘rtacha  miqdori  oq  jo‘xori  doni  tarkibida 
makkajo‘xori donidagiga nisbatan ko‘proq ekanligi aniqlangan. 
Oq jo‘xori doni tarkibida 60–70% uglevod, V – vitaminlar guruhi 
(V1
 
V
2
 RR) va mavjud. Mineral tuzlarga boy. Oq jo‘xori donidan yorma 
ishlab  chiqarishda  uning  meva  qobig‘i  maxsus  uskunalar  yordamida 
ajratib  olinadi,  shundan  so‘ng  u  yumshoqlashib,  oson  pishadigan 
xususiyatga  ega  bo‘ladi.  Oq  jo‘xori  yormasidan  turli  parhez  taomlar 
tayyorlanadi. 

---

240 
Bugungi kunda respublikamiz dalalarida quyidagi navli oq jo‘xori 
donlari ekiladi: «Карлик Узбекистана», uning hosildorligi 75–82s/ga 
va «O‘zbekiston–5», hosildorligi 45–50 s/ga. 
No‘xat dukkakli o‘simliklar guruhiga kiradi, urug‘i qalin qobiqli 
bo‘lib,  uning  tagida  ikkita  don  pallasi  endosperm  joylashgan,  u                      
90–94%ni tashkil qiladi. U o‘rtacha 27,8% oqsil, 6–10% urug‘ qobig‘i-
dan  tashkil  topgan.  No‘xat  asosan  shar  shaklida  bo‘lib,  yuzasi  tekis. 
No‘xatning muhim texnologik belgisi – uning rangidir. U oq, sariq, och 
qizil,  yashil  rangli  bo‘ladi.  No‘xatdan  yorma  korxonalarida  oqlangan 
no‘xat,  chaqilgan  oqlangan  no‘xat  va  maydalangan  yormalar  olinadi. 
Yorma zavodlarida I tipli ozuqaviy no‘xatdan foydalaniladi, u ikki turga 
bo‘linadi: sariq no‘xat (turli xillari bilan) va yashil no‘xat (turli xillari 
bilan). 
No‘xatning asosiy texnologik ko‘rsatkichlari uning yirikligi, to‘la 
yetilganligi va tez pishuvchanligi. No‘xat doni 1000 donasining og‘irligi 
qancha  yuqori  bo‘lsa  (120–350g),  texnologik  jarayonlari  shuncha 
samarali o‘tadi. 
Yorma  zavodlari  yorma  olish  uchun  keltirilayotgan  donlar  sifat 
ko‘rsatkichlaridan tashqari har xil rangli aralashmalardan xoli bo‘lishi 
kerak,  chunki  tayyor  yormalar  turli  rangda  bo‘lib,  ularning  pishish 
vaqtlari  ham  turlicha  bo‘ladi.    Bunda  turli  rangli  no‘xat  donlarining              
10%dan ortishiga ruxsat etiladi.