O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi

qo‘yaqolaylik. «Avval  saylov natijalari qanday  bo‘lishini  ko‘raylik»,  –  degan  Oq 

uy  matbuot  kotibi.  Gapda ega  bo‘lib  kelishi  lozim  bo‘lgan  biz  ifodalanmagan. 

Ammo  harakatning  bajaruvchisi  aynan  biz ekanligi  gaplarning  kesimi  – 

qo‘yaqolaylik va ko‘raylik dan angashilib turibdi. Gapning nima uchun bir tarkibli 

tarzda qo‘llanganligining sababini anglab etishimiz uchun gap tarkibiga egani ham 

qo‘shib,  gaplarni  o‘zaro  qiyoslaymiz:  Reklama e`lonlari  borasida  radio, 

telekanallarni-ku gapirmay qo‘yaqolaylik – Biz reklama e`lonlari borasida radio, 

telekanallarni-ku  gapirmay  qo‘yaqolaylik. «Avval  saylov  natijalari  qanday 

bo‘lishini ko‘raylik», – degan Oq uy matbuot kotibi – «Biz avval saylov natijalari 

qanday  bo‘lishini  ko‘raylik»,  –  degan  Oq  uy  matbuot  kotibi  kabi.  Aytish 

mumkinki,  gap  grammatik  jihatdan  mukammal  holatga  keldi.  To‘laqonli 

grammatik  ifoda  uchun  barcha  grammatik  unsurlar  mavjud.  Lekin  ifoda  mantig‘i 

qanday bo‘ldi, degan savolga qat`iy va asosli javob berib bo‘lmaydi. Gap tarkibiga 

biz  ning  aralashishi  ifodani  matnig‘ini  o‘zgartirib  yuboradi.  Bu  o‘zgarishlar 

nimadan  iborat ekanligini  aniqlash  uchun  diqqatni  gap  muallifning  maqsadiga 

qaratish  lozim  bo‘ladi.  YAna  yuqoridagi  misollarga  qaytamiz:  Reklama e`lonlari 

borasida  radio,  telekanallarni-ku  gapirmay  qo‘yaqolaylik.  Gapda  umuman 

voqelikka  –  radio  va  televidenieda  berilayotgan  o‘rinsiz  reklamalarga  salbiy 

munosabat bildirilgan va bu munosabat ko‘pchilik tomonidan – omma tomonidan 

bildirilmoqda.  Bu  munosabatda  so‘zlovchi  uchun  ma`lum  bo‘lgan  bir  necha  kishi 

haqida gap ketayotgani yo‘q. Mana shu ma`noda ham biz ning grammatik jihatdan 

ifodalanishi joiz emas. Agar u qo‘llanilsa, so‘zning zimmasiga ikkinchi bir vazifa – 

ta`kidlash  ottenkasi  yuklatiladi.  Gap  muallifi  uchun esa  bu  o‘rinda  zarurat  yo‘q. 

Aslida bu o‘rinda biz orqali ta`kidlashning o‘zi o‘rinsiz bo‘lib chiqadi. 

Ushbu  gap  olingan  «Reklama  kerak.  Ammo...»  maqolasining  davomida 

kishilik olmoshlari ega sifatida qo‘llangan boshqa gaplarni o‘qiymiz: Misol uchun, 

tijorat  bilan  shug‘ullanib  bir  mahsulotni  axtarib,  topolmadingiz.  Tasodifan, 

radiokanalidan Siz charxpalak bo‘lib axtarib yurgan mahsulot reklamasini eshitib 

---

31