O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

Izotermik jarayon.
O’zgarmas haroratda kechadigan jarayonlar izotermik jarayon deb ataladi Ideal gazning izotermik jarayoni uchun

yoki
(7.10)
O’zgarmas haroratda gazning hajmi bosimiga teskari proporg’ionalda o’zgaradi.

RV-diagrammada izotermik jarayon tenglamani giperbola (shakliga) ko’rinishiga ega. .
T=sonst bo’lganda termodinamikaning birinchi qonunini asosiy, tenglamasi sodda ko’rinishga ega.

Ishchi jismga berilgan issiqlik miqdori son jihatidan hajmni o’zgarishidagi ishiga teng.

Izobarik jarayon

O‘zgarmas bosim ostida kechadigan termodinamik jarayonlarga izobarik jarayon (p=const) deyiladi. Jarayonnng grafigi 4.2-rasmda tasvirlangan.

Jarayon egri chizig‘i izobara deb aytiladi. Har ikkala holat uchun jarayonning holat tenglamalarini yozamiz:

p1v1=RT1; p2v2=RT2

p=const uchun
v1/v2=T1/T2 (4.7)

Bundan shu narsa kelib chiqadiki, gaz temperaturasi qanchalik yuqori bo‘lsa, uning solishtirma hajmi shunchalik katta bo‘ladi (ya’ni zichligi shunchalik kichik bo‘ladi).

Oxirgi tenglamadan ko‘rinib turibdiki, agar T=1 bo‘lsa, p=R bo‘ladi.

4.2-rasm. Gaz holatini izobarik jarayonda o‘zgarishining Pv - va Ts - diagrammalari

Shundan ko‘rinib turibdiki, agar temperaturalar farqi 1 bo‘lsa, universal gaz doimiysi izobarik jarayonda tizimning bajargan ishini tavsiflar ekan.
Adiabatik jarayon.
Issiqlik berilmay va olinmay kechadigan jarayon, ya’ni, tashqi muhit bilan issiqlik almashmaydigan jarayon adiabatik jarayon deb ataladi. Bu jarayon uchun dq=0 va q=0 bo’lishi shart. dq=0 bo’lganda termodinamikaning birinchi qonuni tenglamasi.
bo’ladi.
Birinchi tenglamani ikkinchi tenglamaga bo’lib

k=const (C_P=const va C_V=const) ligini hisobga olib bu tenglamani integrallasak.


va larni olamiz
Bu tenglamani poteng’irlab.
larni olamiz
Bundan adiabat tenglamasi PV^K=const bo’ladi (7.13) bu yerda k-adiabad ko’rsatkich



7.4-rasm. Adiabatik jarayonining RV va TS diagrammalari