O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus talim vazirligi

Energiya iste’moli katttaligini baxolash. Energiya iqtisodi muammolari oldida ishlab chiqarilayotgan maxsulotning energiya iste’molini kamaytirish masalasi ko‘ndalang turadi.
Ishlab chiqarishdagi turli jarayonlarga turli energiyalar zarurligi ularni hisoblashda oldimizga qo‘yilgan masalani yechimini murakkablashtiradi. Shu qatorda elektrotexnik va texnologik ko‘rsatkichlarni ko‘rsatish bilan birga xom ashyo yarim tayyor maxsulot va texnologik jarayonlarning boshqa komponentlari xarakteristikalari ham sifatli ko‘rsatkichlar hisoblanishi ko‘zda tutiladi.
Hisoblash quyidagi ketma- ketlikda amalga oshiriladi: mos keladigan matematik modellar xisobi va energetik xarakteristikalarni qurish; energetik xarakteristikalarni hisoblash va qurish uchun vaqt kattaligini talqin etish yoki o‘rtachalashga o‘tish orqali aniqlanadi. O‘rtachalashga o‘tishda smena, sutka, oyni qabul qilish mumkin.
Energetik xarakteristikani tuzish matematik statistika va extimollar nazariyasi usulllari bilan amalga oshiriladi.
Hisoblashlar natijasida elektr energiya sarfini mutlaq yoki nisbiy matematik modelini olish mumkin:
W = W₀ + dA ; d = W /A; (1.2)
bunda: W,d - elektr energiyani mutlaq nisbiy sarfi; A- ishlab chiqaruvchanlik; W_o- doimiy elektr energiya sarfini kattaligi.
W_o = ( R_v + R_n + R_yor) T ; (1.3)
bunda: R_v+R_n+R_yort - ventilyatsiya, nasoslar va yoritish yuklanmalari kattaligi; T - ish davomiyligi vaqti.
§ 1.3. Energetik audit va uning ahamiyati
Zarur ma’lumotlarsiz energiyani tejash bo‘yicha tekshirishlar o‘tkazib bo‘lmaydi. Quyidagi savollarga javob bermay turib, energiya iste’moli ustidan nazorat olib borish yoki undan foydalanishni yo‘lga qo‘yish mumkin emas: Energiyadan qaerda foydalaniladi? Qancha energiyadan foydalaniladi? Energiyadan qanchalik tejamli foydalaniladi?
Bu savollarga faqat energetik audit o‘tkazish orqali javob berish mumkin. Bu ma’lumotlar energiyadan foydalanishni nazorat qilishda asosiy yo‘l hisoblanadi.
Korxonaning turli ishlab chiqarish qismlarida energiyadan qanchalik foydalanilayotganligini, energoaudit o‘tkazish davomida yig‘ilgan ma’lumotlarni tahlil qilish orqali baholanishi mumkin. O‘lchangan aniq iste’mol korxona oldiga qo‘yilgan maqsad va standart ko‘rsatkichlari bilan taqqoslab ko‘rilishi mumkin. Rasmlar va diagrammalar korxona iste’molini o‘sishi yoki tushuvini ko‘rsatadi.
Energetik auditni baholashga ikki xil yondashish mumkin: Birinchisi, pullik baho, ya’ni iqtisodiy ko‘rinishdagi o‘lchovlar va keladigan foyda; ikkinchisi esa, foydalanilayotgan energiyani doimiy nazorat ostida bo‘lishi bilan baholanadi.
Energetik audit o‘tkazish davrida tuzilishda energetik audit o‘tkazishdagi asosiy muammolarni ko‘rsatuvchi o‘lchovlar zarur hisoblanadi. Ushbu ma’lumotlar energiya iste’molini boshqarishda asosiy vositadir..
Energetik auditning maqsadi.– energiyani tejashdagi bo‘sh joyni aniqlashdir, bunda quyidagilarni amalga oshirish kerak bo‘ladi:

• 
  Energiya iste’molini og‘ishiga sabab bo‘layotgan faktorlarni
  aniqlash;
  
• 
  Korxona qurilmalarini sotib olishdan oldin baholash;
  
• 
  Korxona va uning qurilmalarini optimal ishlashini ta’minlash;
  

- Maxsus, tezkor boshqaruv shtatlarini ochish;
- Energiyaning arzonini aniqlash;
- Boshqa korxonalar bilan taqqoslash:
Bu maqsadlarning barchasiga energetik audit o‘tkazish birinchi va asosiy qadam bo‘lib hisoblanadi, va nixoyat energiyadan foydalanishning nazorati va natijalarini tahlili pulni iqtisod qiladi deyish mumkin.
Energetik audit o‘tkazishdagi asosiy muammolarni ko‘rsatuvchi o‘lchovlar zarur hisoblanadi.