O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus talim vazirligi

3.1-rasm. Bir tomonlama manbalanadigan murakkab shaxobchali
tarmoqning sxemasi


Transformatordagi isroflar. Xisobiy davrdagi aktiv elektr energiya-sining isroflari
E_a=R_x.xT₀+R_k.zK T_r (3.9)
bunda DR_x.x. = DR_x.x + K_i.p; DQ_k – transformatorlarning salt yurishdagi keltirilgan quvvat isroflari, kVt; DR_k.z. =DR_k.z+K_i.p DQ_k.z – qisqa tutashuvdagi keltirilgan quvvat isroflari, kVt; K_z = - transformatorlarning tok bo‘yicha yuklanish koeffitsienti; DR_x.x. – salt yurishdagi quvvat isroflari, u bildirgichlar bo‘yicha po‘latdagi yo‘qotishlarga teng deb olinadi, kVt; DR_k.z.- qisqa tutashuvdagi quvvat isroflari, u xisoblarda bildirgi bo‘yicha transformator cho‘lg‘amlarining misidagi quvvat isroflariga teng deb olinadi, kVt; K_i.n – aktiv quvvat isroflarining o‘zgarishi koeffitsienti (agar uning kattaligi energetik tizim tomonidan berilmagan bo‘lsa, sanoat korxonalari uchun o‘rtacha 0,07 ga teng deb olinadi), kVt/kvar. T_o – transformatorning elektr tarmog‘iga ulangan soatlarning to‘la qiymati. T_r – transformatorning xisobiy davrida yuklama ostida ishlash soatlar intervali; DQ_x.x=S_nom,t – transformatorning salt yurishdagi reaktiv quvvat isroflarini doimiy tashkil qiluvchisi, kvar; DQ_n.z = S_nom,t – transformatorning to‘la yuklamadagi reaktiv quvvati, kvar. I_x.x% - calt yurish toki, %; U_k % - qisqa tutashuv kuchlanishi, %; S_nom,t – transformatorning nominal quvvati, kVA; I_o‘r – xisobiy davrdagi o‘rtacha joiz, A; I_nt – transformatorning nominal toki, A.
Xisobiy davrdagi reaktiv energiya isrofi
E_r= (3-10)
Uch cho‘lg‘amli transformatordagi quvvat isroflarini xisoblashda quyidagi ifodadan foydalaniladi.
R_t.t=R_x.x +R_k.z3K +R_k.z2K +R_k.z3K (3.11)
bunda R_k.z1, R_k.z2, R_k.z3 – aktiv quvvatning yuqori (1), o‘rta (2) va (3) kuchlanish cho‘lg‘amlaridagi keltirilgan isroflari; K_z1 K_z2 K_z3 – ushbu cho‘lg‘amlardagi yuklanish koeffitsientlari;
Elektr dvigatellardagi elektr energiyasi isroflari. Yirik aloxida agregatlar uchun (kompressor, nasos, generator-dvigatel va boshqalar), dviga-tellardagi elektr energiyasining va ular xarakatga keltiruvchi mexanizm-lardagi isroflarini, ko‘rsatilgan agregatlar bo‘yicha elektr balanslarda xisobga olish zaruriyati tug‘iladi.
Turg‘un rejimdagi isroflar. Elektr dvigatellarni turg‘un rejimi ishlashida, ulardagi isroflar misdagi, po‘latdagi va mexanik isroflarning mexanik yig‘indisi sifatida aniqlanadi.
Misdagi isroflar (3.3) va (3.5) ifodalar orqali aniqlanib R_r o‘ringa quyidagilar qo‘yiladi: 1) o‘zgarmas tok dvigatellari uchun yakor qarshiligi r_o; 2) sinxron dvigatellari uchun stator qarshiligi r₁; 3) asinxron dvigatellar uchun - stator qarshiligi va statorga keltirilgan rotorning qarshiligi r₁ + r₂;
O‘zgarmas tok mashinalari uchun 3 koeffitsienti keltirilgan ifoda-larda ishlatilmaydi. Po‘latdagi isroflar yirik dvigatellarda o‘rnatilgan o‘lchov asboblari (aktiv energiya xisoblagich, ampermetr) orqali oson aniqlanadi, faqat faza rotorli dvigatellar uchun quyidagicha aniqlanadi
E_ac=(P_o-3I )T_p (3.12)
bunda R_o – uzuq rotordagi quvvat, u xisoblagich yoki vattmetr orqali aniqlanadi; I₂₀ – uzuq rotordagi quvvat, u dvigateldagi ampermetr bo‘yicha aniqlanadi.
Agregatdagi mexanik isroflar va yuritma dvigatel po‘latidagi elektrik isroflar quyidagi ifoda bo‘yicha aniqlanadi
E_a.mex+E_ac=(R_x.x- I²_x.x r₁)T_p (3-13)
O‘zgarmas tok mashinalari uchun quyidagi ifoda ishlatiladi
E_mex+E_c=(R_x.x- I²_x.x r₀)T_p (3-14)
bunda R_x.x - mexanizm bilan bog‘langan dvigatelning salt yurish quvvati, u xisoblagich yoki vattmetr orqali aniqlanadi; I_x.x - dvigatelning salt yurish toki

3. 
   E_p  Kh_p (3-15)
   
4. 
   E _t.p  3Kh_t (3.16)
   
5. 
   E _rev  4Kh_r (3.17)
   
6. 
   E _d.t E_p (3.18
   
7. 
   r₂= r₂ (3.19)
   
8. 
   GD²= (3.20)