O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus talim vazirligi

§ 2.4. Maxsulotlarni energetik sig‘imi bo‘yicha taxlili
Korxonaning asosiy maxsulotlari Karbamid va ammiakni ishlab chiqarishning energiya sig‘imliligi, iste’mol qilinayotgan energiyani ishlab chiqarilayotgan karbamid va ammiakning xajmi bilan korrelyatsiyasi xamda ularning energiya sig‘imliligini maxsulotni oylik ishlab chiqarilishi bilan bog‘liqligi quyidagicha:





2.7-rasm. Iste’mol qilinayotgan energiyani ishlab chiqarilayotgan karbamidning xajmi bilan korrelyatsiyasi
2.13.1.-jadval
Karbamid ishlab chiqarishning energiya sig‘imliligi

2020 yil	Karbamid
OYLAR	Tabiiy gaz, Gkal	Elektr energiyasi, Gkal	Issiqlik energiyasi, Gkal	Yig‘ma energiya, Gkal	Maxsulot xajmi, tn	Issiqlik sig‘imi, Gkal/tn
Yanvar	0	0	18036	18036	15030	1,2
Fevral	0	4057	18037	22094	14743	1,5
Mart	0	3287	18038	21325	17520	1,2
Aprel	0	2737	18039	20776	11000	1,9
May	0	1299	18040	19339	4637	4,2
Iyun	0	1729	18041	19770	5090	3,9
Iyul	0	437	18042	18479	-
Avgust	0	2503	18043	20546	12116	1,7
Sentabr	0	4009	18044	22053	20300	1,1
Oktryabr	0	1187	18045	19232	24825	0,8
Noyabr	0	4404	18046	22450	19103	1,2
Dekabr	0	5349	18047	23396	23121	1,0
Jami:	0	30998	216498	247496	167485	1,5

2021yil	Karbamid
OYLAR	Tabiiy gaz, Gkal	Elektr energiyasi, Gkal	Issiqlik energiyasi, Gkal	Yig‘ma energiya, Gkal	Maxsulot xajmi, tn	Issiqlik sig‘imi, Gkal/tn
Yanvar	0	5779	22720	28499	18096	1,6
Fevral	0	2726	5500	8226	4202	2,0
Mart	0	1264	12548	13812	10457	1,3
Aprel	0	3978	27013	30991	23742	1,3
May	0	4404	24451	28855	21833	1,3
Iyun	0	4482	24074	28556	22127	1,3
Iyul	0	3612	18218	21830	16247	1,3
Avgust	0	4862	26645	31507	25211	1,2
Sentabr	0	4338	20928	25266	17836	1,4
Oktryabr	0	4531	22833	27364	20164	1,4
Noyabr	0	4102	25006	29108	21601	1,3
Dekabr	0	5579	28609	34188	24675	1,4
Jami:	0	49658	258545	308203	226191	1,4

2.13.2.-jadval





2.8 – rasm. Karbamidning energiya sig‘imliligini maxsulotni oylik ishlab chiqarilishi bilan bog‘liqligi
2.14.1.-jadval
AMMIAK IShLAB ChIQARIShNING
ENERGIYa SIG‘IMLILIGI

2020 yil	Ammiak
OYLAR	Tabiiy gaz, Gkal	Elektr energiyasi, Gkal	Yig‘ma energiya, Gkal	Maxsulot xajmi, tn	Issiqlik sig‘imi, Gkal/tn
Yanvar	383948	3505	387453	15268	25
Fevral	304679	2975	307654	13842	22
Mart	319283	1674	320957	10435	31
Aprel	251788	1511	253299	8211	31
May	188306	1018	189388	1828
Iyun	171632	1553	173185	682
Iyul	717500	2703	720203
Avgust	264567	2703	267270	11815	23
Sentabr	289532	3753	293285	20174	15
Oktryabr	335761		335761	25801	13
Noyabr	302590	3648	306238	18092	17
Dekabr	343830	4183	348014	22885	15
Jami:	3873417	29289	3902706	149033	26

2.14.2.-jadval

2021 yil	Ammiak
OYLAR	Tabiiy gaz, Gkal	Elektr energiyasi, Gkal	Yig‘ma energiya, Gkal	Maxsulot xajmi, tn	Issiqlik sig‘imi, Gkal/tn
Yanvar	325811	4624	330435	19072	17
Fevral	103827	2249	106076	4985	21
Mart	217382	0	217382	11245	19
Aprel	375788	3027	378815	23734	16
May	367464	3161	370625	24788	15
Iyun	363207	3628	366835	22715	16
Iyul	334503	2613	337115	15452	22
Avgust	388388	2942	391330	22025	18
Sentabr	380848	4616	385465	21355	18
Oktryabr	371852	3912	375764	20707	18
Noyabr	356306	3282	359588	20101	18
Dekabr	367405	5140	372545	22166	17
Jami:	3952780	39194	3991974	228345	17

a)



b)
2.9-rasm. Iste’mol qilinayotgan energiyani ishlab chiqarilayotgan ammiakning
xajmi bilan korrelyatsiyasi: a) 2013 yil bo‘yicha; b) 2014 yil bo‘yicha





2.10 – rasm. Ammiakning energiya sig‘imliligini maxsulotni oylik ishlab chiqarilishi bilan bog‘liqligi
III-bob. SANOAT KORXONALARIDA ENERGIYa TEJASh TADBIRLARINI IShLAB ChIQISh
§ 3.1. Sanoat korxonasi elektr balansini tuzishning
umumiy qoidalar

Sanoat korxonasining elektr balansi elektr energiyasining (aktiv va reaktiv) berilgan qiymati (kirish) va sarfidan tashkil topadi. Berilgan qiymat (kirish) ga energetik tizimidan yoki boshqa korxonalarning tarmoqlaridan olingan elektr energiyasi kiritiladi. Berilgan va sarf qilingan qismlar aktiv va reaktiv energiya xisoblagichlari tomonidan qabul qilinadi va ularning ko‘rsatmalari orqali xisobga olinadi.

Elektr balansning kirish qismi aktiv energiyasi uchun quyidagicha tuziladi: sanoat korxonasi; korxonaning sexlari bo‘yicha, ko‘p energiya iste’mol qiluvchi aloxida agregatlar bo‘yicha.
Aktiv elektr energiyasi bo‘yicha elektr balansning sarflangan qismi sarflarning turlari bo‘yicha quyidagicha bo‘linadi:
1. Elektr energiyasining asosiy texnologik jarayoniga bevosita sarflari. Bunda ko‘p energiya iste’mol qiluvchi texnologik qurilmalarning (elektr o‘choqlari, kompressor va nasos qurilmalari va boshqalar) turli bo‘g‘inlardagi isrofni xisobga olmagan xolda, maxsulotni ishlab chiqarish uchun elektr energiyasining foydali sarfi aloxida ajratib ko‘rsatiladi;
2. Asosiy texnologik jarayondagi, uning takomillashmaganligi yoki texnikaviy me’yorlarning buzilganligi sababli elektr energiyasining bilvosita sarflari;
3. Yordamchi ishlar uchun (sex binolarini ventilyatsiya qilish, sex elektr transporti uchun, yoritish va boshqalar);
4. Elektr ta’minoti sistemasi elementlardagi elektr energiyasining isroflari (liniyalar, transformatorlar, reaktorlar, kompensatsiyalash qurilmalari va dvigatellarda);
5. Tashqi iste’molchilarga elektr energiyasini berish (oshxonalar, klublar, magazinlar va boshqalar).
Elektr balansidagi elektr energiyasining solishtirma narxi maxsulot birligiga nisbatan aniqlanadi.
Elektr balanslarning tuzish vazifalari quyidagilardir:
a) Elektr energiyasini sarflarini aniqlash, bu korxonaning asosiy maxsuloti uchun elektr energiyasi sarfini aloxida ajratishni ta’minlaydi;
b) Korxonaning maxsulot birligiga elektr energiyasi sarfining xaqiqiy solishtirma me’yorlarini aniqlash;
v) Texnologik jarayonni takomillashtiruvchi turli tadbirlarni o‘tkazish yo‘li orqali, elektr energiyasini ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lmagan sarflarni kamaytirish, asosiy maxsulotni ishlab chiqarish uchun elektr energiyasining sarfini kamaytirish va korxonaning asosiy maxsuloti uchun elektr energiyasi sarfini xaqiqiy solishtirma me’yorlarini oyma-oy va yilma-yil taqqoslab borish.
Elektr balansni tuzishda energetik sexlarning (nasoslar, kompressorlar, qozon xonalar), shuningdek ventilyatsiya va elektr o‘choq qurilma-larini aloxida ajratib ko‘rsatish tavsiya etiladi.