О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Gurlan 
— Gurlan so`zining asl ma`nosi hali
 
ma`lum emas. Bu so`zning kelib chiqishi 
haqida bir rivoyatda shunday deyiladi: bir vaqtlar bu hududga ko`r chol bilan cho`loq kampir 
ko`chib kelishibdi. Ular juda mohir hunarmand ekanlar. Ular tuzatgan narsalarini bozorga olib 
chiqib sotar ekanlar. Bozorda hech kimning narsasi o`tmasa ham ularniki bemalol sotilaverarkan. 
SHunda odamlar ikkalalarida biron sir bor, deb ularning atrofiga kelib joylasha boshlabdilar. 
O`sha hududni esa «ko`r va lang» deb atay boshlabdilar. Vaqtlar o`tishi bilan bu so`z 
o`zlashtirilib «Gurlan» bo`lib ketibdi. Xorazm lahjasida k — tovushi ko`pincha «g» shaklida 
ishlatiladi. SHuning uchun «ko`r» so`zi «gur» shaklida ishlatilib «gurlan» bo`lib ishlatilib 
kelinmoqda Hozir ham shu nom bilan yuritiladi. YAna bir manbada — «Qadimgi mualliflar 
O`rta Osiyo haqida» degan kitobda aytishlaricha, qadimgi yunon tarixchisi Gerodot Xorazm 
haqida ko`p ma`lumotlar yozib qoldirgan. Gerodotning yozishicha, xorazmliklar, girkaniyaliklar, 
parfiyaliklar bilan bir-biriga yaqin joyda istiqomat qilganlar. YUnon tarixchisi tilga olgan 
«girkaniya» so`zi qadimgi turkiy yozuvlaridagi «Kurikan» qabilasining nomi bilan uzviy bog`liq 
bo`lib, ularning asrlar davomida fonetik o`zgarishidan «Gurlan» varianti kelib chiqqan bo`lishi 
ham mumkin. Ammo bundan Gurlandagi aholining nomi girkanlardan kelib chiqqan ekan, degan 
xulosaga kelib bo`lmaydi. Kichik bir ovulning nomi ham yoki oila boshlig`i yoki uning bir a`zosi 
nomi toponimikada asos bo`lib ketaverishi mumkin.
Hazorasp 
— shu nomli rayon markazi. Hazorasp so`zining ma`nosi quyidagicha: Hazor 
degani fors-tojik tilida «ming», asp degani “ot” ya`ni ming ot degan ma`noni bildiradi. Hazorasp 
Xorazmning janubiy chegara qal`asi bo`lib, unda ming otliq saqlangan. Dushman hujum 
qiladigan bo`lsa, Hazorasp qal`asi zarbani birinchi bo`lib o`ziga olgan. Xivadan madad kelgunga 
qadar dushman bilan kurashgan. Asta-sekinlik bilan qal`a ichida aholi ko`payib, qal`adan 
tashqarida o`rnasha boshlagan. Qal`adan bir necha kilometr beriroqda ham qishloq qurila 
boshlagan.