О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

III 
— 
II 
asrlarda kashf etilgan, ayrimlari milodimizning boshlanishiga 
yaqin bunyod etilgan bo`lsa ajab emas. Ming yillar o`tishi bilan rasmlar o`z rangi va sayqalini 
yo`qotgan bo`lsa-da, uzoq o`tmishdan saqlanib qolgan yodgorlik sifatida qimmatlidir.
Sariosiyo 
— bunday deb atalishiga sabab, kishilarning aytishlariga qaraganda, bir vaqtlar 
shu erda bir kishi tegirmon qurgan va uning atrofiga kelib, uy-joy qurib, o`rnasha boshlaganlar. 
Asta-sekin bu er qishloqqa aylangan, aholisining ko`pchiligi tojiklardan iborat bo`lganligi 
sababli ular o`z qishloqlarini «Tegirmon boshi», ya`ni tojikcha «Sariosiyo» deb ataganlar. 
Sariosiyo keyingi davrda o`sib rivojlandi. Qishloq shaharga — rayon markaziga aylanib qoldi. 
Hozir ham Sariosiyo rayon markazidir.
Qarsagan 
— Sho`rchi rayonidagi qishloq nomi. Aslida Qarsakgan yoki Qarsakkon 
bo`lishi kerak. Mahalliy xalq tulkining bir turini qarsak deb atagan. Qadimgi turkiy tilda 
Mahmud Koshg`ariyning «Devonu lug`atit turk» asarida ham qarsak tulkilar jinsidan bo`lgan bir 
hayvon, uning oq o`siq terisidan po`stin qilinadi, deb aytilgan. Agar bu so`zni «qarasagan» 
tarzida oladigan bo`lsak, «qarsak» tulkining bir turi, «gan» tojikcha ko`plik affiksidir.
YUrchi 
— Denov rayonidagi qishloq. Aslida «yurtchi» bo`lishi kerak. «YUrtchi» 
so`zining o`zini esa quyidagicha izohlash mumkin: a) ko`chib qo`nadigan joy; b) ko`chmanchilar 
yashaydigan joy; v) yaylov. Bu qadimgi turkiy so`z bo`lib, chorvadorlar va ko`chmanchilar 
yashaydigan joyga nisbatan ishlatilib kelingan. Fikrimizcha, yurchi «yurtjo», ya`ni yurtjoy o`rin 
demakdir. «YUrtjoy», «yurtchi» shaklida qo`llanib kelinmoqda. YUrchi so`zining kelib chiqish 
tarixini B. A. Ahmedov o`zining «Istoriya Balxa» kitobida ilmiy ravishda isbotlab bergan.
Boldir 
— Surxondaryo viloyatidagi qishloq nomy. etimologik jihatdan bu so`z qadimgi 
turkiy so`z bo`lib, asl ma`nosi tog` burniga o`xshagan ko`tarilib chiqqan narsa, demakdir. 
Maxmud Koshg`ariyning «Devonu lug`atit turk» asarida boldir — tog` burni tarzida uchraydi. 
SHuningdek, devonda «boldir» boshqa komponentlar bilan qo`shilib, boldir o`g`il, qiz (O`gay 
o`g`il, o`gay qiz) ma`nosida ham qo`llanilgan.
Dehbolo 
— Boysun rayonidagi qishloq. Erli xalq «diybola», «dibolo» tarzida talaffuz 
qiladi. Bu so`z tojikcha deh, (qishloq), bolo (baland yuqori) komponentlaridan tashkil topgan, 
dehbolo — «yuqori qishloq” demakdir. Dehbolo nomi bilan ataladigan qishloqlar 
respublikamizning Samarqand, Qashqadaryo viloyatlarida ham uchraydi.
Pulxokin 
— Boysun rayonidagi qishloq. Qishloqning shimoliy qismida er osti sizot 
suvlarining qo`shilishi natijasida katta ariq paydo bo`lgan va tabiiy holda er qatlami tagidan oqib 

---

88 
o`tib ko`prik shakliga kelib qolgan. Pulxokin fors-tojikcha pul (ko`prik), xok (tuproq) 
komponentlaridan tashkil topgan, «kin» esa tojikcha sifat yasovchi qo`shimchadir. SHunga ko`ra 
Pulxokin — tuproqli ko`prik, degan ma`no ni bildiradi. Qishloqqa ham «tuproq ko`prik» nomi 
berilgan.
Egarchi 
— Boysun rayonidagi qishloq. Mahalliy xalq «iyarchi» deb ataydi. Aytishlaricha, 
bu qishloq joylashgan er otning egariga o`xshagan bo`lganligi uchun «iyarchi» deb atalgan. 
Fikrimizcha, bu qishloqda qachonlardir egar yasovchi kosiblar bo`lgan va shuning uchun 
«egarchilar» yashaydigan joy deb nomlangan bo`lsa kerak.