O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

a
) 
b
) 

---

144 
Bunday sovitish qurilmasiga 
kriostat
deyiladi. Kriostat Dyuar idishi bo‗lib, 
uning ichida qo‗zg‗atish chulg‗ami joylashtirilib suyuq geliy bilan sovitilib turadi. 
Issiqlikni kamaytirish maqsadida bu idish azot bilan to‗ldirilgan boshqa idish 
ichiga joylashtiriladi. Sinxron mashinalarda kriostat rotorda joylashtiriladi, 
o‗zgarmas tok mashinalarda esa kriostat statorda joylashtiriladi.
O‗ta o‗tkazuvchan materialdan bo‗lgan chulg‗amda kuchli magnit maydoni 
hosil bo‗lgani uchun, odatdagi magnit o‗tkazgichni ishlatsa magnit isroflar ancha 
ko‗payib ketadi, va shu sababli, yakor chulg‗ami joylashtirilgan muhit pazsiz yoki 
nomagnit materialdan yasaladi, natijada mashinaning og‗irligi kamayadi va 
o‗lchamlari kichiklashadi.
Ferromagnit po‗lat o‗zakning bo‗lmasligi esa mashinaning xarakteristi-
kalariga yakor reaksiyasining ta‘siri sezilarsiz bo‗ladi. Oddiy mashinalarga 
qaraganda o‗ta o‗tkazuvchan chulg‗amli mashinalarda havo oralig‗ida magnit 
induksiyasining qiymatini 3

4 marta, chizig‗iy yuklamani esa 1

2 marta oshirish 
mumkin bo‗ladi, natijada mashinaning aktiv hajmi 4,5

8 martagacha 
kichiklashadi.
Elektr 
mashinalarida 
o‗ta 
o‗tkazuvchan 
materiallardan 
tashqari 
krioo‗tkazuvchan materiallarni ham qo‗llash ustida izlanishlar olib borilmoqda. 
Bunday material juda kuchli sovitilganda o‗zining qarshiligini kamaytiradi, lekin 
o‗ta o‗tkazuvchanlik xossaga ega bo‗lmaydi. Krioo‗tkazuvchan materialga 
tozalangan alyuminiy misol bo‗ladi. Alyuminiy 20 K temperaturada o‗zining 
qarshiligini 10
4
marta kamaytiradi. Krioo‗tkazuvchanmateriallartransformatorlar 
chulg‗amlarini tayyorlash uchun ham ishlatish mumkin.