O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
III BOB. MAXSUS SINXRON MASHINALAR 
 
3.1. KRIOGEN TURBOGENERATOR. 
 
Kriogen turbogeneratorning rotori suyultirilgan geliy bilan sovitilgan 
kriostatdan iborat bo‗ladi. Bunda geliyning qaynash temperaturasi 4,2 K gacha 
bo‘lgan xaroratda o‘ta o‘tkazgichinig ishlash temperaturasi ushlab turilishi kerak.
Geliying Qo‗zg‗atish chulg‗amida tok zichligi 100 A/ mm
2
, mashinaning havo 
oralig‗idagi induksiya esa 1,3

1,5 Tl ga etadi. Bunday induksiyalarda 
kriogenerator statori tishsiz qilib tayyorlanadi. Stator chulg‗ami suv bilan 
sovitiladi. Krioturbogeneratorlar hozirgi vaqtda ishlab chiqarish bosqichida tajriba 
sinovlaridan o‗tkazilmoqda.
Bundan tashqari xozirgi vaqtda kriogen eletr mashinalarining tuzilishi oddiy 
sinxron mashinalarning tuzilishida farq qiladi. Bunday mashinalarda rotor va 
statorni yasashda ishlatiladigan ferromagnit material ishlatilmaydi (tashqi 
maydonni magnit maydonndan ximoyalash uchun qobiqdan tashqari). Ushbu 
mashinalarda inductor to‘g‘ri burchakli g‘altakda tashkil topgan bo‘lib, u o‘ta 
o‘tkazuvchan o‘tkazgichdan yoki o‘ta toza metaldan tayorlangan. Induktorning Ish 
temperaturasini saqlash maqsadida u kreostatga o‘rnatiladi. Yakor chulgami oddiy 
o‘tkazgichda tayyorlanadi.
Bunda magnit oqimini va EYK ni aniqlash uchun magnit maydonning havo 
oralig‘ida tarqalishiga bog‘liq bo‘ladi.
Stator chulg‘amlarini kesib o‘tuvchi magnit oqimining birinchi garmonikasi 
quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
(3.1) 
bu erda 
- birinchi garmonika koeffisienti, tekshirishlar shuni ko‘rsatadiki 
ushu koeffisiyetning qiymati 1,17-1,2 oralig‘ida bo‘ladi. 
Faza chulg‘amida hosil bo‘lgan elektr yurutuvchi kuch: 
𝑓

(3.2) 

---

139