O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

4.1-rasm.
Ko‗ndalang maydonli EMK sxemasi 

---

190 
Demak, qo‗zg‗atish chulg‗amining zanjiridagi kichik quvvat bilan yakor 
zanjiridagi katta quvvatni boshqarish mumkin. 
Lekin mustaqil qo‗zg‗atishli generator prinsipida yasalgan EMK lar keng 
ko‗lamda ishlatilmaydi, chunki ular quvvat bo‗yicha etarli darajada katta 
kuchaytirish koeffitsientini xosil qila olmaydi (80’100 dan oshmaydi).
Kuchaytirgichdan chiqishdagi quvvatning kuchaytirgichga kirish oldidagi 
quvvatga nisbati kuchaytirish koeffitsienti deyiladi. 
Avtomatikada ko‗ndalang maydonli elektr-mashinaviy kuchaytirgichlar eng 
ko‗p ishlatiladi.
 
Odatdagi o‗zgarmas tok generatoridan farq qilib, ko‗ndalang maydonli 
elektr-mashinaviy kuchaytirgichda yakor chulg‗amidagi tok xosil qiladigan magnit 
oqim 
—yakor reaksiyasining ko‘ndalang oqimi
asosiy ishchi oqim hisoblanadi. 
EMK kollekgorida ikkita cho‗tkalar komplekti o‗rnatilgan. Cho‗tkalarning 
bir komplekti 
q
1
q
2
(4.1-rasm) asosiy qutblarning ko‗ndalang o‗qi bo‗ylab, ya‘ni 
geometrik neytralda joylashgan; cho‗tkalarning ikkinchi komplekti 
d
1
d
2
asosiy 
qutblarning bo‗ylama o‗qi bo‗ylab joylashgan. 
q
1
q
2
cho‗tkalar qisqa tutashtirilgan, 
d
1
d
2
cho‗tkalarga esa EMK ning ish zanjiriga ulangan. 
Kuchaytirgichda yakor chulg‗amidan tashqari, bitta yoki bir nechta 
boshqarish chulg‗amlari (b
1
, b
2
), kompensatsion chulg‗am 
K
va qo‗shimcha qutblar 
chulg‗ami 
QQ 
bo‗ladi. Kuchaytirgich yakori elektr dvigatel vositasida aylantiriladi.