O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
1.14-расм. Қувватнинг шамол тезлигига боғлиқлиги
 
Эътибор берилган бўлса, ШЭҚ лари қувватини ростлаш 
фақат катта тезликларда амалга оширилади. Шамолнинг кичик 
ва ўрта тезликларида ШЭҚ нинг қувватини ростлаш ишлари 
олиб борилмайди. 
Шамол электр қурилмалари ишлаб чиқараѐтган энергияни 
аниқлаш учун шамол тезлигини диапазонларида тақсимла-
нишини ва шамол қурилмаси қувват тавсифини билиш зарур. 
Энергияни аниқлашнинг икки усули мавжуд: 
- шамол тезлиги тақсимланишининг стандарт функцияси 
ѐрдамида (аксарият, бундай функция сифатида, ѐки Вейбулла-
нинг икки параметрли функцияси, ѐки уни соддалаштириб 
тақсимланишнинг Рэлей бир параметрли функция); 
- иккинчи усул – шамол тезлигини реал шароитларда ўлчаш 
асосида, тезликни диапазонларда тақсимланиши функцияси 
аниқлаш. Бунда, қабул қилинган диапазонларда шамол тезлиги 
ва, демак, қувват ўзгармас деб ҳисобланади. 
Жараѐннинг моҳияти 1.15 ва 1.16-расмларда тушунтири-
лади.
Масалан, агар шамол тезлиги такрорланиб турса, у ҳолда 
тезликнинг ҳар бир қиймати 
i
v
га ва такрорланиши 
i
t
га 
энергиянинг солиштирма қиймати мос келади ва қуйидаги 
ифода ѐрдамида аниқланади: 

---

75 
,
2
3
0
T
t
v
T
t
P
W
i
i
i
i
i








(1.43) 
бунда Т=8760 – бир йилда соатлар сони. 
 
 
1.15-расм. Шамол тезлигининг қайталаниши ва шамол 
энергиясининг солиштирма йиллик тақсимланиши 
Шундай қилиб, шамолнинг солиштирма қийматининг эгри 
чизиғи қурилади. Кўрганимиздек, тезлик 
3
v
бўлганда эгри 
чизиқ максимумга эга ва у ўртача тезлик билан мос бўлмайди. 
1.15-расмда қандай қилиб шамол энергиясидан ШЭҚ 
ѐрдамида электр энергия ишлаб чиқарилиши кўрсатилган.

---

76 
Эгри чизиқ 1 дан қувватга (шамол энергияси) эгри чизиқ 2 га 
(шамол ғилдираги қуввати) ўтиш шамол энергиясидан 
самарали фойдаланиш коэффициенти (1.42) орқали аниқланади. 
Солиштирма қувватни амалдаги тақсимлашга ўтиш катта 
шамоллар зонасида (тўғри чизиқ 4 ва 
2
t

) чекланган қувватда, 
максимал тезликнинг (
4
t

) ишчи қийматидан ошганда ва кичик 
шамоллар (
3
t

) зонасида ШЭҚ ни тўхтатиш бажарилади. Вақт
5
t

– шамол қурилмасининг старт тезлигидан бошлаб, номинал 
тезликкача бўлган тезлик диапазонида ишлаш вақти.