O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 

---

73 
3.3.1. Қувватни бошқариш усуллари 
Қувватни бошқариш усулларига кўра барча шамол қурилма-
лари икки турга (инглиз тилида Pitch ва Stall) бўлинади.
Pitch – шундай бошқарув тизимики, унда шамол тезлигига 
боғлиқ равишда парраклар ўз ўқи атрофида бурилади. 
Stall – паррак бурилмайди (қўзғолмас), аммо паррак 
узунлиги бўйлаб шундай ҳар хил кесимга эга бўладики, унда 
шамолнинг тезлиги парракнинг алоҳида участкаларида ҳар хил 
таъсири кўрсатади. Натижада шамол тезлиги ортиши билан 
қувват номиналга қийматига эришади, шамол тезлиги ортиши 
билан ШЭҚ нинг қуввати ортмайди ѐки ортса ҳам сезиларли 
ўзгариш бўлмайди.
1.7-расмда учта реал шамол электр қурилмаларининг тав-
сифлари келтирилган. Биринчиси pitch усулда ростланадиган 
(
Р
1
) қурилма намунавий ҳисобланади. Бундай турдаги барча 
қурилмаларда номинал қувват (мисолда 3000 кВт) катта 
аниқлик билан ўзгармас қувват сақланиб қолади. Икки ШЭҚ си 
stall турдаги ростлашга муносиб бўлиб, бирида (
Р
2
) номинал 
қувват нисбатан ўзгармас сақланади, яна бирида (
Р
3
) қувватни 
ростлаш нисбатан яхши эмас. Бу паррак кесим юзасининг 
етарли даражада ишламаганлигини билдиради. Шамол қурил-
малари катта шамол тезлиги зонасида кам муддат ишлашини 
эътиборга олсак, ҳамда ҳар бир ШЭҚ си етарли даражада 
заҳира коэффициентига эга бўлганлиги сабаб, номинал 
қувватнинг (
Р
3
) да ортиши ҳатарли эмас. 
Демак, шамол электр қурилмаларини қуйидаги шамол 
тезликлари характерланади: 
- шамолнинг 3 - 4,5 м/сек гача оралиқдаги ишга тушириш 
тезлиги, бунда ШЭҚ си ротори аста-секин айланиб бошлайди; 
- шамолнинг номинал тезлиги, аксарият 10 дан 13 м/сек гача, 
бу тезликда ШЭҚ нинг қуввати номинал қийматига етади; 
- шамолнинг максимал тезлиги, бунда ШЭҚ си тармоқдан 
узилади ва тўхтатилади, аксарият тезлик диапазони 20-25 м/сек. 
Булардан ташқари «шамолнинг бўрон тезлиги» мавжуд. Бу 
шундай тезликки, унда тўхтатилган шамол қурилмаси бузил-
маслиги (синиб кетмаслиги) зарур (аксарият, 60-80м/сек).

---

74