O’zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Iste`molchi xulqi nima?
Iste`molchi xulqi bu kishilarning tovar va xizmatlarni xarid qilish, iste`mol qilish va ulardan ozod bo`lish jarayonidagi hatti-harakatlaridir. Bir so`z bilan aytganda, iste`molchi xulqi bu - “insonlar nima sababdan sotib olyaptilar” savoliga javob beradigan yo`nalishdir. Iste`molchi xulqini tushunishda 3 ta asosiy tushuncha mavjud:

• 
  Xarid – bu sotib olishga undaydigan va sotib olish bilan bog’liq hatti-harakatlar bo`lib, mahsulotga doir axborot to`plash, muqobillarni baholash va xarid qilishni o`z ichiga oladi. Tadqiqotchilar iste`molchilarning qanday xarid qilishlarini o`rganadilar: qaysi do`konlarni xush ko`rishadi, pulini qay uslubda to`lashadi, kim uchun sotib olishadi, tovar haqida qaerdan axborot olishgan, markaning tovar tanloviga ta`siri qanday va hokazo.
  
• 
  Iste`mol – bu iste`molchilar tomonidan tovardan qachon, qaerda, qanday va qaysi hollarda foydalanilganligi bilan bog’liq hatti-harakatlardir. Masalan, iste`mol bilan bog’liq masalalarga: tovardan qaerda foydalanilgan, tovardan ko`rsatmalarga binoan foydalanilganmi yoki iste`molchining o`zi tovardan boshqacha foydalanish usulini topganmi, tovarni sotib olishdan maqsad nima, tovarning hammasi ishlatiladimi yoki qismanmiq
  
• 
  Mahsulotlardan ozod bo`lish – bu iste`molchilarning tovardan yoki qadoq-o`ramadan qanday xalos bo`lishlari borasidagi hatti-harakatlari. Tadqiqotchilar ekologik nuqtai nazardan iste`molchilar xulqini o`rganishlari mumkin: tovar qoldiqlari va o`ramadan qay yo`sinda ozod bo`lishadi, tashlangan tovarlar biologik jihatdan emirilishi mumkinmi, tashlangan qoldiqlar qayta ishlanishi mumkinmi. Ba`zida iste`molchilar tovar hayotini uzaytirmoqchi bo`lishadi: bolalariga berib yuborish, kam ta`minlanganlarga sovg’a qilish, Internet orqali sotish. Bu uch turdagi hatti-harakatga bir qancha omillar ta`sir qiladi.
  

7.1.-rasm

Tashkiliy ta’sir omillari:
Brend, reklama, taqsimlash usullari, narx, servis, qulaylik, qadoqlanish, tovar tavsifi, og'zaki kommunikatsiya, do`kon muhiti, tovar sifati