O’zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Oliy rahbariyat nazorat qilinadigan omillar. Oliy rahbariyat tomonidan ko’pgina qarorlar qabul qilinadi, ammo marketologlar uchun quyidagi 5 turdagi qarorlar muhimroqdir: faoliyat sohasi, umumiy maqsadlar, marketingning roli, korxonaning boshqa tadbirkorlik harakatlarining roli va korporativ madaniyat. Ushbu boradagi qarorlar marketingning barcha jabhalariga ta’sir ko’rsatadi.



6.3-rasm Marketing tomonidan nazorat qilinadigan omillar
Marketing tomonidan nazorat qilinadigan omillar. Marketing xizmati tomonidan boshqariladigan elementlarga – maqsadli bozorni, marketing maqsadini, marketingni tashkil etishni, marketing tarkibiy tuzilishini tanlash va marketing rejasini amalga oshirish.¹⁵
Nazorat qilinmaydigan omillar tashkilot va uning marketing xizmatlari tomonidan boshqarila olmaydigan faoliyatiga ta’sir ko’rsatuvchi tarkibiy qismlardir. Nazorat qilinmaydigan omillarning salbiy ta’siri natijasida qanchalik jozibali bo’lmasin har qanday reja barbod bo’lishi mumkin. SHuning uchun tashqi muhitni muntazam kuzatish, uning ta’sirini hisobga olish lozim bo’ladi, kutilmagan vaziyatlar sodir bo’lganda qilinadigan ishlar rejada ko’zda tutilishi kerak. Quyidagi nazorat qilinmaydigan omillarni hamisha hisobga olish va oldindan ko’ra bilish talab etiladi: iste’molchilar, raqobat, hukumat, iqtisodiyot, texnologiya, mustaqil ommaviy axborot vositalari. ¹⁶
Demak, yuqoridagilardan xulosa qilsak, firma yoki korxonaning butun faoliyati to’la-to’kis bozor munosabatlarini mujassamlashtiradi. Firma va bozor tushunchalari, bozor iqtisodiyoti sharoitida bir-biridan ajratib bo’lmaydigan iqtisodiy kategoriyalar hisoblanadi. CHunki firmalar faoliyatisiz bozor bo’lishi mumkin emas.
6.2. Marketingni boshqarish jarayoni
Marketingning tarkibiy tuzilishi haqida fikr yuritilganda uning 2 darajada amal qilishini – mikromarketing va makromarketing turlari mavjudligini alohida ta’kidlash zarur. Bu tushunchalarni fanga birinchi marta F.Kotler 1972 yilda kiritdi va ularni xo’jalik faoliyati bilan shug’ullanadigan tashkilotlar bilan bir qatorda foyda olish bilan bog’liq bo’lmagan madaniyat, ijtimoiy, siyosiy va shunga o’xshash tashkilotlarga nisbatan ham qo’lladi.