323
modda hamda bakteriologik qurolni ta‘qiqlash bo‗yicha xalqaro nazorat o‗rnatish,
Markaziy Osiyoda narkobiznesga qarshi hamkorlikda kurashish uchun BMTning
mintaqaviy komissiyasini tuzish, Orol muammosini hal qilish masalasi bo‗yicha
BMTning maxsus komissiyasini tuzish kabilar kirdi.
O‗zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimov1995-yil
BMTning ellik yilligi munosabati bilan o‘tkazilgan Bosh Assambleyaning maxsus
tantanali yig‗ilishida so‗zlagan nutqida ham asosiy e‘tiborni bu tashkilotning
faoliyatini yanada kengaytirish bilan bir qatorda yana
mintaqaviy xavfsizlik va
barqarorlik, ekstremizm, terrorizm, narkobiznesga qarshi kurash masalalariga qaratdi.
Prezidentimiz muayyan ―olovli nuqtalar‖ deb atalayotgan mintaqalarda birgalashib
harakat qilib, tinchlik va barqarorlikka erishish lozimligi haqidagi aniq takliflarni
kiritdi va O‗zbekiston ―ommaviy qirg‗in qurollarini tarqatmaslikni ta‘minlash
bo‗yicha kerakli xalqaro kafolatlarni qabul qilishni, yadro sinovlarini butunlay
to‗xtatish haqidagi shartnomaning tezda tuzilishi tarafdori‖ ekanligini ham ko‗rsatib
o‗tdi.
Ushbu yig‗ilishda davlatimiz rahbari tomonidan Orol dengizi qurishi bilan
bog‗liq bo‗lgan global muammoni ko‗tarib chiqqani ham muhim ahamiyat kasb etdi.
O‗zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimov ―Orol dengizining
qurishi bilan bog‗liq ekologik fojea, butun er yuzini qamrab oladigan biosfera, o‗nlab
million kishilarning hayot sharoitlari, salomatligi, nasliga halokatli ta‘sir ko‗rsatuvchi
global muammo‖ ekanligini ko‗rsatib, bugungi kunda BMTning tashkilotchilik
faoliyatisiz bu muammoni hal etish mumkin emasligini ham asoslab berdi. Bunday
muammolar Prezidentimizning fundamental asari ―O‗zbekiston XXI asr bo‗sag‗asida:
xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari‖
kitobida batafsil
nazariy va amaliy jihatdan asoslab berildi. Asarda dunyoda barqarorlik va jo‗g‗rofiy-
siyosiy muvozanat saqlanib qolgan sharoitdagina har qanday mintaqada rivojlanish
kuchli bo‗lishi asoslab o‗tildi.
O‗zbekiston rahbarining yuksak minbardan turib kiritgan xalqaro miqyosda
manfaatli bo‗lgan takliflari jahon hamjamiyati tomonidan qo‗llab-quvvatlandi va
shunga asoslanib 1995-yil 16-sentabrda Toshkentda BMTning Markaziy Osiyoda
xavfsizlik va hamkorlik masalalariga bag‗ishlangan seminar-kengashi ish boshladi.
Dunyoning ko‗p davlatlari ishtirok etgan bu seminarda O‗zbekiston rahbarining
so‗zlagan nutqi bosh hujjat sifatida qabul qilindi. I.A.Karimov bu uchrashuvning
―Tinchlik, Barqarorlik, Hamkorlik‖ shiori ostida o‗tayotganini mamnuniyat bilan
izhor qilib, bu uchrashuv mintaqaviy barqarorlikni ta‘minlashda muhim o‗l bo‗lib
xizmat qilishini ko‗rsatib berdi.
Xalqaro munosabatlar ravnaqi mamlakatimizda xavfsizlik va barqarorlikning,
aholi turmush darajasini yuksaltirishning o‗ziga xos kafolati ekanligi hech kimga sir
emas. Shu bois ham O‗zbekiston rahbariyatining
tashqi siyosatda mintaqaviy
barqarorlikni saqlab qolish maqsadida ilgari surgan tashabbuslari ko‗pgina davlatlar
va BMT tomonidan doimo tasdiqlanib kelindi. BMT Bosh Assambleyasining
sessiyalarida, Evropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti sammitidagi
yig‗ilishlarda O‗zbekiston prezidentining kiritgan aniq tashabbuslari, mintaqa
xavfsizligini ta‘minlashga qaratilgan taklifi BMT boshchiligidagi ―6+2‖ guruhining
tuzilishiga asos bo‗lgan edi. (O‗zbekiston, XXR, Rossiya, Eron, Pokiston, Tojikiston,
324
kuzatuvchi sifatida BMT, Birlashgan front va ―Tolibon‖ harakati) Ushbu guruhning
1999-yil iyul oyida Toshkentda o‗tkazgan uchrashuvi muhim xalqaro voqea bo‗ldiki,
bu uchrashuv mintaqaning o‗zida bo‗lib o‗tdi. Uchrashuvning yakuni sifatida 19-iyul
kuni ―Afg‗onistondagi mojorolarni tinch o‗l bilan hal qilishning asosiy prinsiplari
to‗g‗risidagi‖ tarixiy hujjat imzolandi. Ushbu hujjat BMTning rasmiy hujjati sifatida
tarqatildi. 2001 yil 28 sentyabrda BMT Havfsizlik Kengashi doirasida terrorchilikga
qarshi kurash qomitasining tashkiln etilisi xalqaro terrorizmga qarshi kurashda barcha
davlatlarning birlashishiga olib keldi.Birinchi president Afgoniston mintaqa va
xalqaro xavfsizligiga eng katta xavflardan
biri ekanligini takidlab , uzoq yillardan
buyon ushbu masala yuzasidan ilgari surilib kelayotgan 6+2 dasturini 6+3 ga
aylantirish tasabbusi bilan chiqdi. Ushbu tashabbusi I.Karimovning 2008 yil 3-4
aprel kunlari NATOning Buharestdagi sammitida ilgari surildi.Bularning barchasi
dunyo hamjamiyati oldida O‗zbekistonning tinchlik yo‗lidagi real harakatlarining
asosi sifatida yaqqol ko‗zga tashlanib qoldi.
Bizga ma‘lumki, O‗zbekiston tashqi siyosatinining asosiy yo‗nalishlaridan biri
Markaziy osiyo mintaqasida tinchlik, xavfsizlik, barqarorlikni ta‘minlashdir. Ayniqsa
qo‗shni Afg‗oniston Respublikasida siyosiy barqarorlikka erishish uchun sa‘y harakat
olib borish, asosiy o‗rinda turadi. Biz xalqaro hamjamiyatni Afg‗oniston hukumati
rahbarligida tinchlik muzokaralarini boshlash zaruratini qo‗llab-quvvatlashga da‘vat
etdik, dedi Prezidentimiz. Shu munosabat bilan 2018 yilning mart oyida Afg‗oniston
bo‗yicha o‗tkazilgan yuqori darajadagi Toshkent konferensiyasi zamonaviy
Afg‗oniston tarixida xalqaro miqyosdagi eng qamrovli anjuman bo‗lganini ta‘kidlash
lozim. konferensiya yakuni bo‗yicha qabul qilingan, uning barcha qatnashchilarining
yakdil pozitsiyasi ifoda etilgan «Toshkent deklaratsiyasi» Afg‗onistonda tinchlik
o‗rnatish bo‗yicha o‗ziga xos dastur bo‗ldi. Aynan ushbu konferensiyadan so‗ng
Afg‗onistondagi barcha siyosiy kuchlar, jumladan, «Tolibon» harakati ishtirokida
muzokaralar jarayonini boshlashga qaratilgan xalqaro harakatlar yanada faollashdi.
O‗zbekiston Afg‗oniston rahbariyati va mamlakatning
etakchi siyosiy kuchlari,
jumladan «Tolibon» harakati vakillari bilan bir qator muhim muzokaralar o‗tkazdi.
Ushbu siyosiy kuchlar afg‗on muammosini hal qilishda O‗zbekiston samarali
vositachi bo‗la olishi mumkinligini e‘tirof etdi. Ma‘lumki, Afg‗onistondagi vaziyatni
barqarorlashtirishning muhim sharti – mamlakatni iqtisodiy jihatdan tiklashdan
iborat. Bu borada mamlakatimiz Afg‗onistonda transport va logistika, energetika,
savdo va ta‘lim sohalarida yirik qo‗shma loyihalarni amalga oshirishga kirishdi.
O‗zbekiston tomonidan qurilayotgan Surxon – Puli Xumri elektr uzatish tarmog‗i,
Termiz shahrida afg‗on fuqarolarini o‗qitish uchun ochilgan Ta‘lim markazi, bojxona
terminaliga ham ega bo‗lgan «Termiz-kargo» logistika markazi, Mozori sharif –
Hirot va Mozori sharif – kobul – Peshavor temir yo‗l tarmog‗i loyihalari ishlab
chiqilayotgani shundan dalolat beradi. O‗zbekiston afg‗on muammosini echish uchun
bundan buyon ham har tomonlama yordam ko‗rsatadi. Biz uchun eng muhim
pirovard natija – Afg‗onistonda tinchlik muzokaralarini boshlash va milliy
yarashuvga erishishdan iborat.
Do'stlaringiz bilan baham: