O′zbekiston respublikasi oliy va o′rta maxsus ta′lim vazirligi

II.BOB Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning tafakkurini diagnostika qilish metodikalari.
II.1 Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishi metodikalari to’g’risidagi
olimlarning ilmiy izlanishlari
Maktabgacha yoshdagi bolalik-bu bolaning rivojlanishidagi alohida davr bo’lib, bolalarda har qanday faoliyat turida har qanday shaxs uchun zarur bo’lgan eng umumiy qobiliyatlar rivojlanadi. “Boshqa odamlar bilan muloqot qilish, ular bilan birgalikda harakat qilish qobiliyati, xohlash, xursand bo’lish va xafa bo’lish, yangi narsalarni o’rganish, sodda bo’lsa ham, lekin yorqin va nostandart, hayotni o’ziga xos tarzda ko’rish va tushunish yana ko’p narsalar maktabgacha bolalik davri tomonidan amalga oshiriladi”-deb yozgan L.A.Venger.
Uch yoshdan yeti yoshgacha bo’lgan bolalarning aqliy rivojlanishining umumiy qonuniyatlari bolalar psixologiyasi tomonidan o’rganiladi. Bolalikni o’rganishning boshlanishi V.Pyerning “Bolaning ruhi” (1881) asarining nashr etilishi bilan bog’liq bo’lib, u bolaning rivojlanishini ko’p yillik kuzatishlar natijasidir. XIXasr oxiri – XXasr boshlarida tadqiqotlar(A.Vallon, R.Jazzo) va bolaning aqliy rivojlanishiga oid umumlashtiruvchi ishlar paydo bo’ladi. J.Piaget va uning hamkorlarining tadqiqotlari keng tarqalgan.
Rossiyada bolalar psixologiyasining (maktabgacha yoshdagi) eng muhim g’oyalari va qoidalari P.P.Blonskiy, L.S.Vygotskiy, S.L.Rubinshteyn va boshqalar maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi bo’yicha tizimli tadqiqotlar A.V.Zaporojets, D.B.Elkonin, M.I.Lisina, L.A.Venger, O.M.Dyachenko va boshqalar.
Kichkina bolalar o’zlarini va xatti-harakatlarini qanday boshqarishni bilishmaydi. Bu xususiyatlar ota-onalar va o’qituvchilar uchun juda ko’p muammolarni keltirib chiqaradi. Odatda kattalar va bolalarni to’g’ridan-to’g’ri ko’rsatmalar bilan o’qitishga harakat qilishadi. “Shovqin qilmang”, “Axlat qilmang”, “O’zingizni tuting”. Lekin bu yordam bermaydi. Bolalar hali ham shovqin-suron qiladilar, axlat tashlaydilar va o’zlarini odobsiz tutadilar. Og’zaki usullar maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalashda mutlaqo kuchsizdir. Boshqa usullar ular uchun ancha mos keladi.
O’yin-yosh bolalarni an’anaviy, tan olingan usuli. O’yin bolaning tabiiy ehtiyojlari va istaklariga mos keladi, shuning uchun o’yinda bolalar haqiqiy hayotda hali qila olmaydigan narsalarni bajonidil va zavq bilan bajaradilar. Hali o’z oldiga aniq maqsad qo’ya olmaydigan va unga ongli ravishda erisha olmaydigan kichik maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishida o’yinning roli ayniqsa katta. Agar kattalar tomonidan e’lon qilingan xatti-harakatlar qoidalari odatda bolalar tomonidan yomon o’zlashtirilsa, o’yin qoidalari odiiy va tabiiy ravishda ularning hayotiga kiradi va ularning faoliyatini tartibga soluvchiga aylanadi.