O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

17-rasm. Skelet.
/ - b o s h sk eleti; 2 - umurtqa
pog'onasi; 
3
 -o 'm r o v ;
4 -
kurak; 
5 -
 qovurg'alar; 
6
 -y elk a
suyagi; 7 - bilak suyagi; 8 - tir-
sa k
s u y a g i;
9 - k a ft 
u s ti
suyaklari; / О - k a f t suyaklari;
/ / - b a r m o q suyaklari; 
12, 14,
15 -
 chanoq 
suyaklari; 
13 -
dum g'aza suyagi; 
1 6 -
 son su­
yagi; 
1 7 -
tizza qopqog'i; 
1 8 -
katta boldir suyagi; / 9 - k ic h ik
boldir suyagi; 
20 -
 oyoq kafti
usti suyaklari; 2 / - o y o q kafti
suyaklari; 22 - barmoq suyaklari.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ossein bilan anorganik modda- 
ning q o ‘shilishi natijasida normal 
suyak muhim fizik xossaga ega 
bo'ladi, ya’ni elastik va qattiq (pi- 
shiq) bo'ladi. Normal suyak dub da- 
raxtidan pishiq, granitdan qattiq 
bo'lib, mis bilan temirga barobar 
keladi (18-rasm).
Suyaklarning ichki tuzilishini 
ularni arralab qaragandagina ko'rish 
mumkin. Ular ikki xil moddadan, 
zich (qattiq ) va g 'o v a k modda 
(ko'mik)dan iborat. Zich modda yax­
lit massaga o'xshab ko'rinadi, g'ovak 
modda esa ingichka xoanalar to'ri- 
dan iborat bo'lib, bir-biri bilan chal- 
kashib, har xil burchaklar hosil qila­
di. U lar o ra sid a m ayda katak 
(bo'shliq) lar vujudga keladi. Qattiq 
moddalar suyaklarning tashqi qis­
mida, g'ovak moddalar esa ichki qismida joylashgan. Serbar suyaklarda 
g'ovak moddalar juda kam bo'lib, zich moddalaming ikki plastinkasi 
orasida yupqa ko'mik holatida uchraydi. Kalla suyagining qopqoq qismi- 
dagi g'ovak moddalar ikki qavat nomi bilan yuritiladi, ana shu suyaklar­
ning ichki qattiq plastinkasi shishasimon plastinka deyiladi. Chunki u 
tashqi plastinkadan yupqa bo'lib, organik moddasi kam va mo'rt. Ser­
bar suyaklarning ba’zi joylarida umuman g'ovak moddalar bo'lmasligi 
mumkin, unda zich moddaning tashqi va ichki plastinkalari bir-biriga 
yopishib, bitta butun qavat hosil qiladi. Kalta suyaklar faqat g'ovak 
moddalardan iborat bo'lib, tashqi qismi esa yupqa zich modda plastin­
kasi bilan qoplangan. Uzun suyakning ikki uchi (epifizlari) kalta suyak- 
larga o'xshash tuzilgan, diafizi (tanasi) esa uzunasiga joylashgan silindr 
shaklli kovak bo'lib, devori qalin zich modda po'stidan iborat. Ana shu 
kovak ilik kanali hisoblanib, bu kanal uzun suyakning ikkala uchidagi 
g'ovaklarga tutashib ketadi.
Suyaklarning mikroskopik tuzilishiga kelganda, ularning asosi Govers 
plastinkalaridan tuzilgan bir qancha Govers kanalchalaridan iborat 
ekanligi aniqlanadi. Govers kanalchalari suyaklarning bo'yiga qarab 
joylashgan va o'zaro bir necha zich suyak plastinka — zich modda 
bilan o'ralgan. Govers plastinkachalari orasidagi bo'shliqlarni oraliq 
moddalar to'ldirib turadi.
Suyaklarning sirtqi yuzasi suyak ust pardasi -periost bilan qoplangan 
(suyaklarning bo'g'im yuzalari, paylar va boylamlar yopishgan joylarda