O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

64-rasm . Til osti suyagi.
I -
tanasi; 2 - kichik shoxi; 
3
 - katta
sh oxi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Kallaning ayrim suyaklari, ayniqsa uning qopqog‘ini tashkil qilgan 
suyaklar (chakka suyagidan boshqasi) o ‘zaro tishli choklar hosil qilib 
birlashadi. Bu turlicha birlashgan suyaklarning chekkalari kungurador bo'lib, 
bir suyakning tishlari ikkinchi suyakning tishchalari orasidagi kamgakka 
kirib turadi.
Chakka suyagining tangasimon qismi qiyiq bo'lib, baliq tangasi yoki 
cherepitsa singari tepa suyakning chekkasiga yopishib, bir oz yopib turadi 
va tangasimon chok hosil qiladi.
Kallaning yuz qismi suyaklari bir-biriga tep-tekis chekkalari bilan 
tegib turib birlashadi. Ayrim choklar maxsus nom bilan yoki birlashadi- 
gan ikkala suyakning nomlari bilan ataladi. Masalan, peshona-yonoq choki 
va hokazo. Bulardan tashqari, maxsus nomli choklar ham bo'ladi. Jumladan, 
peshona suyagi bilan tepa suyaklari o'rtasida tojsimon chok, tepa suyaklar 
bilan ensa suyagining orasida lambdasimon chok va ikkala tepa suyak 
orasida sagittal chok hosil bo'ladi.
B U T U N K A L L A
Kalla skeletining yuz qismida tepa tomondan peshona qismi, bir juft 
ko'z kosasi va ularning o'rtasida, pastroqda joylashgan burun bo'shlig'i­
ning noksimon shakldagi teshigini ko'ramiz. Burun teshigining lateral 
tomonida, yuqori jag'ning oldingi yuzasida tishlar joylashadigan o'siq va 
bu o'siqda joylashgan tishlar ko'rinadi.
Ko'z kosasining lateral devorini yonoq suyagi hosil qiladi. Bu suyak 
tepa tomondan peshona suyagi, pastki tomondan yuqori jag' suyaklari 
bilan chok hosil qilib birlashib turadi. Yuz qismining pastki bo'lagini pas­
tki jag' suyagi va unda joylashgan tishlar tashkil qiladi. Pastki jag' suyagi 
kallaning asosiga bo'g'im hosil qilib qo'shilgan.
Pastki jag' bo'g'im i pastki jag' suyagining ikki tomonidagi bo'g'im
o'sig'i uchidagi boshchasi bilan chakka suyaklaridagi bo'g'im chuqur­
chasi o'rtasida hosil bo'lgan bo'g'im —kombinatsiyalangan bo'g'im lar 
turkumiga kiradi. Chunki o'ng va chap tomondagi bo'g'imlar ayni vaqtda 
birga va bir xil harakatni bajaradi.
Pastki jag' bo'g'imining bo'g'im chuqurchasi bilan bo'g'im boshcha­
lari fibroz tolali tog'ay bilan qoplangan. Bo'g'im bo'shlig'i esa fibroz 
tog'ay plastinka (disk) bilan ustma-ust joylashgan ikki bo'lakka ajralgan 
bo'lib, disklaming chetlari bo'g'im xaltachasiga mustahkam yopishib ket- 
ganligidan bo'laklar o'zaro tutashmagan.
Disklaming ikki cheti baland, o'rtasi chuqur bo'lishi bo'g'im boshcha- 
sini chuqurchaga moslashtirib, pastki jag' harakatini osonlashtiradi.
Pastki jag' bo'g'imi yonoq o'sig'i bilan pastki jag'ning bo'yni o'rtasida 
tortilgan asosiy boylam, ponasimon suyak bilan pastki jag' oralig'ida joy-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

lashgan boylam, ponasimon suyakning 
qanotsimon o'sig'i hamda pastki jag‘ va 
chakka suyagining bigizsimon o'sig'i ora­
lig'ida tortilgan boylamlar vositasida mu- 
stahkamlangan (65-rasm).
Funksiyasi:
og'izni ochib-yopish, 
pastki jag'ni oldinga va orqaga, ikki yon 
tomonga harakatlantirishdan iborat.
K o ' z k o s a s i (66-rasm) bir juft 
bo'lib, to'rt burchakli piramidaga o'xshash 
bo'shliqdan iborat. Piramidaning asosi— 
og'zi oldinga, uchi esa orqaga (miya 
bo'shlig'i tomonga) va medial tomonga 
qarab joylashgan. Ko'z kosasining medi­
al, lateral, yuqori va pastki devorlari bor. 
Medial devomi yuqori jag' suya­
gining o'sig'i, ko'z yoshi suyagi, 
g'alvir suyakning lateral plastinka­
si, ponasimon suyak tanasining ol­
dingi qismi hosil qiladi.
Lateral devori ponasimon su­
yakning katta qanotidagi ko'z ko- 
sasiga qaragan qismidan va yonoq 
suyagidan hosil bo'lgan. Yuqori 
d ev ori yoki o rb ita n in g tom i 
peshona suyagining ko'z kosasiga 
qaragan qismidan va ponasimon 
su y a k n in g k ic h ik q a n o tid a n
vujudga kelgan. Pastki devori yoki 
tubi yuqori jag' va yonoq suyak- 
laridan tashkil topgan, bulardan ta­
shqari, orqa tomondan tanglay su­
yagining o'sig'i ham kirib turadi.
K o 'z kosasining uchida miya 
bo'shlig'iga ochiladigan ikkita te­
shigi bor, ulardan biri lateral to­
monda joylashgan ko'z kosasining 
tepa tomondagi yorig'i bo'lsa, ik-