O`zbekiston respublikasi oliy va or`ta maxsus ta`lim vazirligi

o‘zini baholash
darajasi hisoblanadi. 
Bolaning kattalar va boshqa odamlar, bolalar bilan o‘zaro munosabatlarga kirishishi natijasida unda o‘zi 
haqida tasavvur paydo bo‘ladi. Lekin o‘zini baholashning shakllanishi nizolilarsiz o‘tmaydi. Ko‘p 
hollarda atrofdagilarning baho berishi o‘zini baholash bilan mos kelmaydi. Inson ko‘pda atrofdagilar 
bahosini qabul qilish yoki o‘z fikrida qolishdan birini tanlay olmay, qiyin ahvolda qoladi. Murakkab 
«solishtirish» jarayoni sodir bo‘ladi, buni Rodjers «jonli baholash jarayoni» deb ataydi, chunki dastlab 
baholash manbai bola organizmida bo‘lib o‘tadi, ya’ni, bu erda biz yana bir bora tug‘ma sifatlar 
tushunchasi bilan to‘qnashamiz. 
Psixologiyadagi umuminsoniy yo‘nalishning boshqa vakili amerikalik ruhshunos Abraxam Xarald 
Maslou bo‘ladi. Uning nuqtai nazariga ko‘ra, insonning asosiy ehtiyoji – bu o‘zini dolzarblashtirish, 
o‘zini mukammallashtirish va o‘zini namoyon etish. A. Maslouning yozishicha: «O‘zini 
dolzarblashtiruvchi odamlarning barchasi qandaydir faoliyat bilan mashg‘ul bo‘ladi … Ular bunga 
berilgan bo‘lib, ular uchun bu ish juda qadrli – bu o‘ziga xos layoqat». Bunday turga mansub odamlar 
yuksak qadriyatlarni amalga oshirishga intiladilar (ular ichida – yaxshilik, haqiqat, insoflilik, go‘zallik, 
haqqoniylik, etuklik va boshqalar), bunday odamlar uchun bular hayotiy muhim ehtiyoj bo‘lib xizmat 
qiladi. SHaxs tuzilishi Maslou bo‘yicha tartibli tizimdan yoki ehtiyojlar darajasidan iborat. Bu 
ehtiyojlarni tubandan yuqoriga sanab o‘tamiz: fiziologik (organik) ehtiyojlar, xavfsizlikka bo‘lgan 
ehtiyojlar, mansublilik va muhabbatga bo‘lgan ehtiyojlar, hurmat qilish ehtiyojlari, bilish ehtiyoji, estetik 
ehtiyoj va o‘zini dolzarblashtirish ehtiyojlari.
3
[3] 
Yuksak taraqqiy etgan shaxs insonda mavjud bo‘lgan o‘zining barcha qobiliyatlarini to‘la 
rivojlantirish, ma’nan o‘sish va ahloqiy yuksalishga intilish kabi dolzarblashtirish ehtiyojlari bildiradigan 
xususiyatga ega bo‘ladi. 
Inson ehtiyojlar darajasi va u yoki bu ehtiyojning shaxs tuzilishida egallagan o‘rnining o‘zgarishini 
belgilovchi quyidagi qonunlar mavjud: yuqoriroq darajadagi ehtiyojlar insonning quyiroq darajadagi 
ehtiyojlari oz darajada bo‘lsa, ham qondirilgan holatdagina yuzaga kelib, muhim va dolzarb ehtiyojga
aylanadi; agar insonda yangi ehtiyoj yuzaga kelib, dolzarblashganida, uning yaxlit ehtiyojlar darajasi ham 
qaytadan tuziladi. 
Maslou fikricha, o‘zini dolzarblashtirish — bu doimiy taraqqiyot va o‘z imkoniyatlarini 
amaliyotga joriy etish jarayoni. Maslou o‘zini dolzarblashtirish – tug‘ma hodisa bo‘lib, inson tabiatiga 
kiradi deb hisoblaydi. Inson yaxshilik, ahloqiylik, samimiylikka bo‘lgan ehtiyojlar bilan tug‘iladi. Ular 
insonning asosini tashkil etadi, va odam bu ehtiyojlarni joriy qilishni bilishi kerak bo‘ladi.
4
[3] 
Rossiya psixologiyasida shaxs sohasida ma’lum bo‘lgan tadqiqotlar L.S. Vigotskiy maktabi 
vakillarining nazariy ishlari bilan bog‘liq. SHaxs muammosini hal etishga A.N. Leontev va L.I. Bojovich 
katta hissa qo‘shganlar. 
1
David G. Myers Psychology Hope College Holland, Michigan p-
620 
2
David G. Myers Psychology Hope College Holland, Michigan p-
621 
3
David G. Myers Psychology Hope College Holland, Michigan p-
621 
4
David G. Myers Psychology Hope College Holland, Michigan p-
621 

---

111