O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 

5-§. Fililash. 

Fililash  (filirovka)  -  bitta  ton  jarangdorligini  ohista  kuchaytirish  yoki 

kuchsizlantirish.  Buni  egallaganlik,  ya’ni  tovush  kuchning  barcha  gradasiyalarini 

o’zlashtirganlik  yaxshi  vokal  maktabi  kasbiiy  mahorat  ko’rsatgichi  hisoblanadi. 

Filillash uzoq muddat tinimsiz mehnatni talab qiladi, bu esa xonandaning ma’lum 

vokal  -  texnik  tayyorgarligini:  tinch,  bir  maromdagi  xonandalik  nafasi,  ovoz 

yuritish  erkinligi,  bosh  rezonasiyalashni  talab  qiladi.  Bu  sifatlarga  ega  bo’lgan 

o’rganuvchi tovushni filillashga kirishishi mumkin.  

Piano  xuddi  forte  kabi  shakllantirilishi  lozimligini  unutmaslik lozim.  Farq 

shundaki,  forte  nafas  uzatish  yanada  intensivligini  talab  qiladi,  pianoda  nafas 

uzatish  o’sha  xonandalik  pozisiyasida  asta-sekin  kamaytiriladi,  unlilar  oldinga 

yuqori  tishlarga  tomon  faol  "suriladi",  lablar  tabassumda  yoyilgan,  bosh 

rezonasiyalash yanada sezilarli.  

Filillash  usulini ishlay  boshlashidan oldin  talabaga ko’proq qulay  bo’lgan 

dinamika  turidan  "P"  dan  "F"  ga  kuylash  bilan  cheklanish  kerak.  Asta-  sekin  har 

ikki yo’nalishda filillashga erishish lozim. Xonanda o’z imkoniyatlari chegarasini 

bilishi juda muhim.  

Xonandalik jarayonining estetik va fiziologik normalari buzilmasligi, forte 

baqiroqlik,  pianissimo  esa  jarangsizlikka  aylanib  qolmasligi  kerak.  Pianissimoga 

---

184 

 

filillash  oxiri  ayniqsa  chiroyli  iliq,  saf  tembr  bo’yoqini  talab  qiladi,  tovush 

to’xtaydi, go’yo havoda "erib ketadi".  

Mashqlarni  kuylashda  fraza  oxirigacha  kuylovchilik  pozitsiyasini  saqlash, 

tembr  go’zalligi,  ovoz  tekisligi  va  nafas  tejamkorligiga  e’tibor  berish  kerak. 

Filillash  usuli,  nafas  davomiyligi,  uni  taqsimlash  malakasi,  ovoz  nozikligi  va 

harakatlanganligi rivojlantiruvchi mashq.  

Major  gammasi  har  bir  pog’onali  yuqori  tutilgan  tonini  juda  sekin, 

yumshoq,  "a"  tovushini  aniq  atakalab,  jarangliligini  astaga  yetkazib,  keyin  asta 

so’ndirib  kuylanadi.  Gammalar  o’rtacha  kuch  bilan  oxirigacha  yuqori  ton 

pozisiyasini saqlab kuylanadi.  

Do  major  gammasining  barcha  yuqori  tonlari  filillanadi.  Mashqni 

osonlashtirilgan  varianti  tavsiya  qilinadi,  u  barcha  ovozlar  uchun  erkin 

jaranglovchi tonlar va tegishli tonallikda foydali.