O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

3-§. Registrlarni silliqlash. 

Ovozning  butun  diapazon  bo’ylab  tekis  bir  xarakterli  jaranglashi  - 

professional  jarang  belgilaridan  biri  hisoblanadi.  Tajribasiz  xonanadalarda  turli 

registrlarda  ovoz  turlicha  jaranglaydi.  Registrlar  almashishi  paytida,  u  xuddi 

singandek xonandaga bo’ysunmaydi. Bu jarangning estetik meyo’rlarini buzadi.  

Ovozni  silliqlash  uchun  o’tish  tonlarini  sekinroq,  boshqa  tovush  bilan 

kuylash kerak. Mashqni ko’proq yuqoridan pastga, oxirigacha yuqori ton jarangini 

saqlash  kerak.  Shu  tufayli  bosh  va  ko’krak  registrlari  kerakli  almashuvi 

(aralashuvi)  ro’y  beradi,  ovoz  jaranggi  silliqligiga  erishiladi.  "A"  unlisini  o’tish 

tonlarida  "O"ga  yaqinlashtirish  kerak.  Erkaklar  "yuqorilarini  yopishga"  intilishi 

lozim.  

Pozitsion  noaniqlikda  tovush  kuchini  kamaytirsh  va  uni  dumolaqlash 

tavsiya  etiladi.  Pastga  boruvchi  oxangda  "chuqurlashgan"  jarangidan  qochish 

uchun unlilailarni guyo oldiga, yuqori tishlarga tomon chiqarish kerak. Bolanishli 

harakatda  o’tish  tovushlari  yetarlicha  silliqlash  esa,  mashqni  stakkato  boshidan 

kuylash lozim.  

Nafas  texnikasi,  kantilena  -  kantilena  xonandalik  nafasi,  tovush  tayanchi 

bilan  uzviy  bog’liq.  Tovush  sifati  ustidagi  ishdan  tashqari  xonadandalik  nafasi 

jarayoniga  har    qanday  aralashuv  nafaqat  foydasiz,  katta  salbiy  natijalarga  olib 

kelishi mumkin. Korpusning (tananing) to’g‘ri holati xonandalik tayyorgarliklik  - 

holati  nafas  olishidan  oldin  turadi.  U  yengil,  shov  qinsiz  bo’lishi  kerak:  pastki  

qovuralar  kengaygan,  fraza  oxirigacha  go’yo  nafas  olish  holatida    qoladi;  hujum 

yengil, biroq an q bo’lishi kerak.  

O’rgatish  avvalida  nafasni tez-  tez  yangidan  boshlash  kerak, yodda  tutish 

kerakki, "nafassiz" kuylash nafasni haddan ziyod uzish kabi zararlidir. Bu bo’lim 

---

181 

 

mashqlari xonandalik nafas, tovush tayanchi vazifalarini anglashga yordam beradi. 

Keyingi ishlar bu ko’nikmalarni mustahkamlaydi va avtomatlashtiradi.