Ozbekiston respublikasi oliy va orta maxsus ta`lim vazirligi

5.3. EHM apparat vositalari va tizimlari 

EHM 

apparat  vositalari

ning  hammasi  ikki  guruh:  markaziy  va  periferiyali  qurilmalarga 

bo‘linadi. 

Ma’lumotlarga bevosita ishlov beradigan 

markaziy qurilma

larga markaziy protsessor, operativ 

xotirada saqlovchi qurilma (OXQ) va kiritish-chiqarish protsessori (KChP) kiradi. 

---

 

33 

Periferiyali  qurilma

larga  kiritish,  chiqarish,  ma’lumotlarni  tayyorlash  va  katta  hajmdagi 

informatsiyalarni  saqlash  funktsiyalarini  bajaruvchi  qurilmalar  kiradi.  Hamma  periferiyali  qurilma 

(PQ)larga umumiy bo‘lgan narsa – ular ma’lumotlar mazmunini saqlagan holda ularning ifodalanish 

shaklini bir ko‘rinishdan boshqachaga o‘zgartiradi. 

Markaziy protsessor

 bajarilayotgan dastur, hisoblash jarayonini boshqarish va protsessor bilan 

birga ishlayotgan qurilmalarga muvofiq ravishda informatsiyani qayta o‘zgartirishga mo‘ljallangan. 

Operativ  xotirada  saqlovchi  qurilma

  ma’lumotlarni  va  dasturlarni  saqlash,  qabul  qilish  va 

chiqarish vazifalarini bajaradi. 

Kiritish-chiqarish  protsessorlari  (kanallar)

  markaziy  protsessor  ishtirokisiz  OXQ  va  PQ 

orasida  informatsiya  almashinuvini  boshqarish,  OXQ  va  PQ  ishi  tezliklarini  muvofiqlashtirish, 

kiritish-chiqarishni  dasturlashni  unifikatsiyalash  va  yangi  PQlarni  ulash  imkonini  ta’minlash  uchun 

mo‘ljallangan. Kiritish-chiqarish kanallari bilan 

interfeys

 tushunchasi bog‘liq; interfeys – bu jihozlar 

majmuidir;  ular  yordamida  kiritish-chiqarish  kanallari  PQlarini  boshqarish  qurilmalari  bilan  hamda 

kanal  va  PQ  orasida  ma’lumotlarni  uzatish  tartibini  aniqlovchi  unifikatsiyalashgan  algoritmlar  va 

signallar bog‘lanishi amalga oshiriladi. 

Bir  nechta  PQning  bir  vaqtda  ishlashi  shu  bilan  ta’minlanadiki,  ularning  ish  tezligi  odatda 

kanal  ish  tezligidan  past  va  kanal  bir  nechta  PQ  orasida  kanal  umumiy  vositalaridan  foydalanish 

vaqtini taqsimlab (multiplekatsiyalab) bir necha PQ bilan almashuvni amalga oshiradi. 

Ma’lumotlarni  almashinish  jarayonini  boshqarish  funktsiyalari  kanal  va  PQ  boshqarish 

qurilmasi  (PU  kontrolleri)  orasida  taqsimlanadi:  hamma  PQ  uchun  umumiy  bo‘lgan  funktsiyalar 

kanalda, ushbu PQ uchun maxsus funktsiyalar kontrollerda realizatsiya qilinadi. 

ALT TVKida foydalaniladigan qurilmalarini bir necha guruhlarga ajratish mumkin: 

1) 

katta hajmli informatsiyalarni saqlash, har xil ma’lumotnoma tavsifidagi informatsiyani, 

namunaviy  loyihaviy  yechimlar  va  sh.k.  o‘z  ichiga  olgan  ma’lumotlar  bazasini  (MB) tashkil  qilish 

uchun mo‘ljallangan