Ozbekiston respublikasi oliy va orta maxsus ta`lim vazirligi

5.2. Avtomatlashtirilgan loyihalashda foydalaniladigan HT haqida umumiy ma’lumotlar 

ALT  TVKsi  asosini  eng  oddiy  bir  kristall  mikro-EHMlardan  boshlab,  murakkab 

superEHMgacha bo‘lgan turli EHMlar tashkil qiladi. TVK tarkibida u yoki bu EHMdan foydalanish 

imkonini aniqlashda, ularni turli ko‘rsatkichlar majmui bo‘yicha baholashadi; ulardan eng asosiylari 

– texnikaviy xarakteristikalar, sotib olish va ekspluatatsiya qilish narxidir. 

EHMlarning asosiy texnikaviy parametrlari.

 EHMlarning asosiy texnikaviy parametrlariga 

unumdorlik, operativ xotirada saqlash qurilmasi (OXQ)ning sig‘imi, informatsiyani kiritish-chiqarish 

nimtizimining o‘tkazuvchanlik qobiliyati, ishini bajarish ishonchliligi kiradi. 

Unumdorlik 

(тактовая  частота)

 

–  EHMning  eng  ahamiyatli  ko‘rsatkichlaridan  biri;  vaqt 

birligida  odatda  bir  sekundda  bajariladigan  operatsiyalar  soni  bilan  o‘lchanadi.  Zamonaviy 

EHMlarda  balki  ishlanayotgan  informatsiyalar  xususiyatlariga  (ishlov  berilayotgan  so‘zlar 

razryadligi,  sonlarning  taqdim  qilinayotgan  shakli  –  suzuvchi  yoki  muayyan  belgilangan  nuqtali, 

bajarilayotgan  dasturlarning  umumiy  oqimida  turli  operatsiyalarning  qaytalanish  chastotasi  va 

boshqalar) ham bog‘liq. 

OXQ 

sig‘imi

  katta  hajmli  informatsiyaga  ishlov  beriladigan  murakkab  dasturlarni  bajarish 

bo‘yicha  EHM  imkoniyatini  aniqlaydi.  OXQ  sig‘imi  bitlarda,  baytlarda,  kilobaytlarda, 

megabaytlarda va sh.k.larda ifodalanishi mumkin.  OXQ sig‘imi baytlarda, kilobaytlarda (1 Kbayt = 

210  bayt  =1024  bayt),  megabaytlarda  (1  Mbayt  =  1024  Kbayt),  gigabaytlarda  (1  Gbayt  =  1024 

Mbayt) baholash mumkin. 

EHM 

kiritish-chiqarish  nimtizimining  o‘tkazuvchanlik  qobiliyati

  EHMning  turli  periferiya 

qurilmalari  (PQ)  yoki  boshqa  EHMlar  bilan  informatsiya  almashishdagi  imkoniyatini  aniqlash 

imkonini  beradi.  U  vaqt  birligida  kiritish-chiqarish  nimtizimi  orqali  uzatilgan  informatsiya 

birligining  maksimal  miqdori  bilan  o‘lchanadi.  Ko‘pincha  o‘tkazuvchanlik  qobiliyati  bir  sekundda 

uzatilgan  baytlar,  kilobaytlar,  megabaytlar  bilan  o‘lchanadi  va  bir  sekundda  yuzlab  baytdan  to  bir 

sekundda o‘nlab va yuzlab megabaytlargacha o‘zgaradi. 



 

Izoh.  Ma’lumotnoma  adabiyotlarida  informatsiyani  kiritib-chiqarish  nimtizimning  o‘tkazuvchanlik 

qobiliyati  ko‘pincha  kiritish-chiqarish  kanallarining  soni  va  har  bir  kanalning  ishlash  tezligi  bilan  tavsiflanadi. 

Kiritish-chiqarish  nimtizimining  maksimal  o‘tkazuvchanlik  qobiliyati  bo‘yicha  baholash  ishonchliroq  bo‘ladi, 

chunki  kanallar  parallel  ishlashi  mumkinligiga  qaramasdan,  odatda,  o‘tkazuvchanlik  qobiliyati  EHM  hamma 

kanallari ishlashi tezliklari yig‘indisidan kam bo‘ladi. 

EHM  ishlashining  ishonchliligi  ehtimollik tavsifiga  ega  bo‘lgan  bir  qator  ko‘rsatkichlar  bilan 

baholanadi, masalan: 

- berilgan vaqt oralig‘ida (



)da EHMning to‘xtamasdan (buzilmasdan) ishlashi ehtimoli 

P

 (



); 

- to‘xtaguncha (buzilguncha) ishlashi – buzilmasdan ishlashining o‘rtacha vaqti 

T

b

; 

- EHM ishchanlik qobiliyatini qayta tiklash o‘rtacha vaqti 

T

v

; 

- tayyorlik koeffitsienti 

K

g

=

T

b

/(

T

b

+

T

v

) va h.k.