O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi


OPTIKA - MEXANIK ANALOGIYA



Download 1,22 Mb.
Pdf ko'rish
bet67/106
Sana20.09.2021
Hajmi1,22 Mb.
#179951
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   106
Bog'liq
2 1 Fizikani o'qitish uslubiyati (Rustamov H) Maruza

 
OPTIKA - MEXANIK ANALOGIYA 
 
Optika  fani  tarixida  yorug’lik  tabiatini  o’rganish  uchun  ko’plab  mexanik 
anologiyalar  qo’llanilgan.  Masalan,  Nyuton  yorug’likning  zarracha  nazariyasini 
yaratganda, yorug’lik zarrachalarini elastik sharga qiyoslaydi. U sharlarning elastik 
to’qnashuviga qiyoslab yorug’likning qaytish va to’g’ri chiziqli   tarqalishini mex-
anika qonunlari asosida izohlagan edi. U Yorug’likning sinishini, butun olam tor-
tilish  qonuni  asosida  tushuntirgan  edi.  Nyuton  fikricha  yorug’lik  zarrachasi  optik 
zichligi kattaroq muhitga o’tganda muhitning gravitasiya maydoni zarrachani o’zi 
tomon  tortadi  va  yorug’lik  zarrachasi  kattaroq  tezlikda  harakatlanadi  deb 
ta’kidlaydi. 
Nyuton nazariyasi bo’yicha yorug’likning qaytishi va to’g’ri chiziq bo’ylab 
tarqalishi  tajriba  natijalariga  mos  kelsa,  sinish  qonuni  tajriba  natijalariga  zid 
ekanligi  keyinchalik  yorug’likning  to’lqin  nazaryasi  yaratilgandan  keyin  ayon 
bo’ladi.  
Yorug’likning  to’lqin  nazariyasi  asoschilari  Gyuygens,  Yung  va  Frenellar 
yorug’likning mexanik to’lqinlarga qiyoslab optikadagi difraksiya va interferensiya 
hodisalarini  to’g’ri  tushuntirishgan  edilar.  Yorug’likning  elektromagnit  to’lqin 
nazariyasi  asoschisi  Maksvell  ham  yorug’likni  elastik  muhit  (“Efir”)da  tarqaladi 


 
68 
deb ta’kidlagan  edi. U elektromagnit maydon va uning dielektriklarda tarqalishini 
izohlashda  mexanikada  ma’lum  bo’lgan  elastik  deformasiya  hodisasini  asos  qilib 
oladi. 
Bilvosita anologiya usuli fizika fanining juda ko’pgina murakkab muammo-
larini hal etishda muhim vosita bo’lib xizmat qilib kelganligini ko’ramiz. Bilvosita 
anologiya  ta’lim  jarayonida  ham  muhim  didaktik  vosita  hisoblanadi.  Bilvosita 
anologiya  yordamida  murakkab  fizik  jarayonlarni  mexanik  jarayonlar  orqali 
o’quvchilarga  tushunarli  tarzda  yetkazish  imkonini  beradi.  Imkoni  bo’lsa  optika 
bo’limida o’rganish lozim bo’lgan barcha jarayonlarni mexanik anologiyasini top-
ish  mumkin.  Bu  vazifani  ijodiy  hal  etilishi  fizika  o’qituvchining  qobiliyati  va 
ijodiy yondashuviga bog’liq. 

Download 1,22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   106




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish