O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi



Download 1,22 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/106
Sana20.09.2021
Hajmi1,22 Mb.
#179951
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   106
Bog'liq
2 1 Fizikani o'qitish uslubiyati (Rustamov H) Maruza

 
 
Sistema modelining tarkibi. 
Sistema oddiy va murakkab turlarga bo’linadi. Murakkab sistemalar elementlardan 
va sistemachalardan (podsistema) tashkil topadi. Masalan: oila sistemasi bir nechta 


 
42 
elementlar:  Ota,  Ona,  bolalar,  yaqin  qarindoshlar,  oylik,  mashina,  televizor  va 
hokazolardan  tashkil  topadi.  Podsistema:  oila  a’zolari,  oila  mol-mulki,  oila 
daromadlari, oila xarajatlari va hokazolar hisoblanadi. 
 
 
                          
 
 
 
 
 
 
Sistema  tarkibini  aniqlash  murakkab  jarayon  hisoblanadi.  Agar  turli 
ekspertlarga biror sistema tarkibini aniqlash topshirilsa, natija bir xil bo’lmaydi, 
chunki turli ekspertlar elementarlikni turlicha talqin qilishadi.  
 
Bir  mutaxassis  tomonidan  elementar  hisoblangan  narsa  yoki  hodisa  boshqa 
mutaxassis  nuqtai  nazaridan  murakkab  (podsistema)  deb  talqin  etiladi.  Masalan: 
“Ideal gaz” modelida har bir molekula element hisoblansa, atom va yadro fizikasi 
doirasida u podsistema hisoblanadi yoki oila sistemasida uning har bir a’zosi ele-
ment  hisoblansa,  hakim  nuqtai  nazarida  u  murakkab  sistema  deb  talqin  etiladi. 
Shuning  uchun  sistemani  tarkibiy  qismlarga  bo’linishi  nisbiy  tushuncha  va  shartli 
hisoblanadi 
 
Sistema  strukturasining  modeli.  Ba’zi  masalalarni  hal  etishda  sistema  tarkibini 
aniqlash  yetarli  hisoblansa,  boshqa  masalalarni  hal  etishda  sistema  tarkibi  yetarli 
bo’lmay  qoladi.  U  holda  sistema  elementlari  o’rtasidagi  o’zaro  munosabatlarni 
aniqlash zarurati tug’iladi. Ko’zlangan maqsadni amalga oshirish uchun, yetarli va 
zaruriy 
munosabatlar 
majmuiga  sistema  strukturasi  deyiladi.  Masalan, 
velosipedning  mo’tadil  ishlashini  ta’minlash  uchun  uning  detallarini  mavjudligi 
(tarkibi) yetarli emas, balkim ushbu detallar ma’lum tartibda yig’ilishi ham zarur. 
Sistema  elementlari  o’rtasidagi  o’zaro  munosabatlar  juda  ham  xilma-xil  bo’ladi, 
biz  sistema  strukturasi  modelini  tuzayotganda  ularning  barchasini  hisobga  ola 
olmaymiz. 
 
Masalan:  velosiped  strukturasida  Yerning  gravitasiya  maydonini  ta’sirini 
hisobga  olamiz,  ammo  Yerning  elektr,  magnit  maydonlari  ta’sirini,  velosipedning 
turli metallari kontaktida yuzaga keladigan potensiallar farqini va boshqa ko’pgina 

Download 1,22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   106




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish