O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

 
 
Optik tolalar 
Zamonaviy kommunikatsiya sistemalarning tengsiz elementi bo‘lgan, maxsus 
xossalarga ega, yangi keramik materiallardan biri bu optik tolalardir. Optik tolalar 
nurni yutish, kamaytirish va parchalashdan yiroq, minimal darajada xam yot 
qo‘shimchalar va defektlardan xoli bo‘lgan toza kremniy oksididan tayyorlanadi. 
Optik tolalar tayyorlash uchun, ishlab chiqarishning zamonaviy, yuqoritexnologik 
sxemasi yaratilgan, bu qo‘llanish bilan bog‘liq aniq talablarga javob beradigan 
tolalar olish imkonini berdi.Optik tolalar va ularning zamonaviy kommunikatsiya 
sistemalardagi roliga bag‘ishlangan. 
 
 
 
 
 
 

---

108 
 
 
 
 
 
3
Callister William D. Jr., Materials Science and Engineering, an Introduction. Wiley and Sons.UK 2014 (514-522 rages.) 
 
Sharikopodshipniklarda keramik shariklar. 
Keramik materiallar qo‘llanishining yana bir soxasi bu sharikopodshipniklar 
uchun keramik sharlar tayyorlash bilan bog‘liq. Bu maxsulotlar orasida xalqa 
bo‘ylab sharlar joylashgan ikki oboymadan (tashqi va ichki) iborat. Ilgari 
sharikopodshipniklarning barcha elementlari, an’anaviy tarzda yuqori qattiqlikga 
ega, juda koroziyaga chidamli, sirtlari yuqori silliqlikga yetishi uchun 
polirovkalanadigan maxsus po‘latlardan ishlanar edi. Oxirgi o‘n yillikda sharlar 
ba’zi xollarda po‘latni o‘rnini bosgan 
kremniy nitrididan tayyorlanmoqda, 
chunki kremniy nitridining ba’zi xossalari po‘latnikidan afzalroq. Ko‘pincha 
xaliyam xalqachalarni po‘latdan yasaydilar, chunki po‘lat mustaxkamligi kremniy 
nitridinikidan balandroq. Po‘lat xalqa va keramik sharlar kombinatsiyasini gibrid 
podshipnik deydilar. Kremniy nitridining solishtirma vazni po‘latnikidan kam 
bo‘lgani 
uchun 
(7,8g/sm
3
nisbatan 
3,2), 
gibrid 
podshipniklar 
vazni 
an’anaviylarnikidan kamroq. Shunga gibrid podshipniklarda markazga intiluvchi 
kuchlar kamroq bo‘lib, natijada ular balandroq aylanish tezliklarida (20dan 
40%gacha tezroq) qo‘llanishi mumkin. Kremniy nitridining taranglik momuli 
po‘latnikidan yuqori (200GPa ga nisbatan 320). Shuning uchun, bor nitridli sharlar 
qattiqroq bo‘lib, ishlaganda kamroq deformatsiya bo‘ladi, natijada shovqin va 
vibratsiya kamayadi. 

---

109