O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

texnik metallar
deb aytamiz. Platina, oltin va 
kumush metallarini 
nodir metallar
deb aytiladi. 
Sanoatda va texnikada eng ko’p va keng tarqalgan nodir metall 
qotishmalarning xususiyatlari oddiy metallar xususiyatlaridan ancha yuqori bo’ladi 
va pishiq, talabga javob beradigan, har-xil xususiyatli qotishmalar olinadi. Oddiy 
metallardan keng ishlatiladigani faqat mis va alyuminiy bo’lib, ular elektr simlari 
va boshqa detallar tayyorlash uchun ishlatiladi.
Metallmas kimyoviy Elementlardan sanoatda eng muxim ro’l o’ynaydigan 
metallmas Elementlar kislorod, uglerod, azot, vodorod, fosfor va oltingugurtdir. 
Texnikada azotning birikmasi-ammiak gazi po’latning sirtqi qismini qattiq 
qilish, azotlantirish uchun ishlatiladi. 
Kislorod sanoatda metallarni payvandlash va qirqishda, domna pechi va 
konvertorlarda metall ishlab chiqarish jarayonini tezlashtirish uchun ishlatiladi. 

---

13 
Kremniy 
Si
. Turli xil metall qotishmalarini olishda ishlatiladi, metallarni 
jilvirlashda, silliqlashda kremniy karboniti SiC ishlatiladi. 
Oltingugurt cho’yan va po’lat tarkibida juda oz miqdorda bo’ladi. 
Uglerod olmos, grafit, toshko’mir holida uchraydi. 
Po’lat va cho’yanni xossalari uglerodni miqdoriga va xolatiga bog`lik. (Erkin, 
ya`ni grafit holida, temir bilan birikkan, sementit holida bo’ladi) 
Fosfor R juda ko’p metallar bilan tez birikadi temirning barcha uglerodli 
birikmalari tarkibida mavjud. Fosfor bilan oltingugurt po’lat tarkibidagi zararli 
Elementlar hisoblanadi. 
Metallarni tuzilishi
 
Metall va qotishmalardan to’g`ri foydalanish uchun ularni xossalarini va bu 
xossalari qanday sharoitda o’zgarishini bilish kerak. Tekshirishlar shuni 
ko’rsatadiki, metall va qotishmani ichki tuzilishi yani strukturasi o’zgarishi bilan 
ularning xossalari ham o’zgarar ekan. 
Metallarni ichki tuzilishini o’rgatadigan fan