O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

Diffuzion legirlash
- og‘ir sharoitda ishlaydigan detallar (shtamp, matritsa, kirya truba 
va boshqalar) ni korroziyaga, issiqlikka, kislotalar ta’siriga hamda yeyilishga 
chidamliligini oshirish maqsadida sirtqi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
17- MAVZU METALLARNI PAYVANDLASH. PAYVANDLASH TURLARI 
VA PAYVAND BIRIKMALARI. 
Reja: 
Payvandlash to‘g‘risida umumiy tushuncha. 
Payvand brikmalar turlari. 
Payvandlash usullari. 

---

216 
Payvandlash - materiallarning ajralmas birikmalarini hosil qilishdek 
texnologik jarayon bo‘lib, bunda payvandlanuvchi jismlar orasida
1) ularni qisman yoki umumiy qizdirish yoki
2) plastik deformasiyalanishi yoki
3) qizdirish va deformasiyalanishning birga ta’siridan atomlararo bog‘lanish ba rp o bo‘ladi. 
Payvandlash - iqtisodiy jihatdan samarador ijori ish unumdorligaga ega 
bo‘lgan texnologik jarayonlir mashinasozlikning barcha sohalarida, jumladan 
avtomobilsozlikda va qurilishda keng qo‘llaniladi. 
Hozirgi paytda payvandlashning 150 dan ortiq usullari mavjud bo‘lib, ular 
quyidagicha klassifikasiya qilinadi: 
I. Payvandlash paytida metallning holati (yoki payvandlash sharoiti) ga 
qarab payvandlash usullari ikki guruhga ajratiladi; 
1.
Eritib payvandlash. 
2.
Bosim bilan payvandlash. 
P. Fizik belgalari bo‘yicha payvandlash uch sinfga bo‘linadi:
44
1.Termik sinf (elektr yoy yordamida payvanllash, gaz yordamida payvandlash 
va boshqa usullar). 
2. Termomexanik sinf (kontakt, diffuzion payvandlash va boshqa usullar). 
3.Mexanik sinf (sovuqlayin, ul’tratovush payvandlash va boshqa usullar). 
SH. Payvandlashda foydalanadigan energiya turlari bo‘yicha elektr, 
kimyoviy, mexanik, nurlarga asoslangan payvandlash usullari bo‘ladi. 
Payvandlangan konstruksiyalarda quyidagi payvand birikmalari uchraydi: 
uchma-uch, ustma-ust, burchakli, tavrli, yon (tores) va boshqalar. 
44
William F.Smith Foundations of materials science and engineyering, 2013.201-205

---

217 
Fazoda payvand choklari quyi, gorizontal, vertikal va ship turlariga ajratiladi. 
Payvand birikmalar ularga ta’sir etuvchi kuchlarning yo’nalishiga qarab 
bo‘ylama, ko‘ndalang va qiya joylashgan bo‘ladi. Bajarilish xarakteriga qarab 
choklar uzluksiz va uzlukli bo‘ladi. Chizmalarda choklarni belgilashda quyidagi 
shartli belgilar qo‘llanadi: E - elektr yoy, G - gaz yordamida, Kt -kontakt, Af - 
avtomatik flyus ostida, Z -himoya gazlari muhitida payvandlash usullari va 
boshqalar. 
Payvandlanuvchanlik 
va 
texnologiklik 
to‘g‘risida 
tushunchalar.