O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

Burash
-bu jarayonda tayyorlamaning bir qismi ikkinchi qismga nisbatan 
ma’lum burchakka buriladi 30 – rasm, d. 
Kesish -
bu jarayonda tayyorlamaning bir qismi ikkinchi qismdan kesib 
ajratiladi 30 – rasm, e. 
Payvandlash 
bu jarayonda zarur temperaturagacha qizdirilgan kam uglerodli 
po‘lat tayyorlamalarni usma ust qo‘yib qiya yuzalari bo‘yicha payvandlash uchun 
ular bolg‘a yoki press ostida siqiladi 30 – rasm, j. 
10-rasm. Bosim bilan ishlash usullari. 

---

213 
Shtamplash 
– bu jarayonida ko‘pincha zarur temperaturagacha qizdirilgan 
tayyorlama shtampning pastki palla bo‘shlig‘iga qo‘yilib, bolg‘a o‘rnatilgan 
shtampning 
ustki 
pallasi 
bilan 
zarbalanadi. 
Bu 
sharoitda 
tayerlama 
defarmatsiyalanib, shtamp bo‘shlig‘ini to‘ldiradi. Shtamplashda turli shaklli 
maxsulotlar olinadi. 
Xajmiy shtamplashda tayyorlama shtamp bo‘shlig‘iga o‘tkazilib plastitk 
deyeformatsiyalanib 
shtamp 
bo‘shlig‘i 
to‘ldiriladi. Shtamplar naprxining 
qimmatliligi, pokovka og‘irligi 250-500 kg dan oshmasligi va kam seriyada ishlab 
chiqarish uchun ma’qul emasligi uning kamchiligi xisoblanadi. 
Metallarni 
xajmiy 
shtamplashda 
foydalaniladigan asbob shtamp deyiladi. Ular 
konstruksiyasiga ko‘ra ochiq va yopiq xillarga 
ajratiladi. 
Amalda oddiy shakilli pokovkalar bir o‘yiqli 
aniq shtamplarda, murakkab shakillari esa ko‘p 
o‘yiqli shtamplarda tayyorlanadi. 10–rasmda shatun pakovkasini ko‘p o‘yiqli 
shtampda tayyorlash misol tariqasida ko‘rsatilgan. 
10-rasm. Shtamplash jarayoni. 
11-rasm. Shatun ishlab chiqarish. 
Varaqa shtamplash – bunda varaqa lentalardan 
tayyorlangan tayyorlamani matritsa asboboga o‘rnatib 
puanson bilan ezgan xolda matritsa ko‘ziga kiritib, kerakli 
shaklga keltiriladi. Bu usul skoba, qopqoq, xar xil qanotlar 
va boshqa maxsulotlar tayyorlanadi. Varaqa shtamplash 
jarayoni yupqa devorli buyumlar tayyorlashdir. Varaqa 
shtamplash jarayoni ikkita guruxga: ajratish va shakl xosil 
qilish jarayonlariga bo‘linadi.
 

---

214 
Ajratish jarayoniga qirqish, qirqib olish o‘yib tushirish va boshqa jarayonlar kiradi.