O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti magistratura bo‘limi qo‘lyozma huquqida udk: 336. 71

Ayiraboshlash shaxobchalarini audit qilish tartibi. 
Ayirboshlash punktida 
milliy va xorijiy valyuta, valyutaga doir to‘lov hujjatlari, qat’iy hisobda turadigan 
blankalar va boshqa boyliklar borligini bevosita auditorning o‘zi ayirboshlash 
punkti xodimlari ishtirokida nazoratdan o‘tkaziladi. Naqd pul va muassasasiga 
tegishli navbatdagi hisobot jo‘natilganidan keyin amalga oshirilgan operatsiyalar 
bo‘yicha summalarni hisobga olgan holda qiyoslanadi. 
Ayirboshlash punktlarida naqd boyliklarni tekshirish bilan bir qatorda 
quyidagilar aniqlanadi: 
–
ayirboshlash punktini tashkil etish to‘g‘risida tegishli hujjatlar
borligi, bitta xodim ishlaydigan ayirboshlash punktlarida esa u amalga oshirishi 
ruxsat etilgan valyuta operatsiyalari to‘g‘ri bajarilayotgani; 
–
naqd chet el valyutasi va to‘lov hujjatlarini sotib olish hamda 
ishlatilmagan sumlarni chet el valyutasiga qayta ayirboshlash operatsiyalarini 
amalga oshirishning belgilangan qoidalariga rioya etilishi. Tekshiruv o‘tkazilgan 
kunda harid qilingan valyuta va to‘lov hujjatlari o‘z vaqtida va to‘liq qayd etilgani. 
Mavjud pul chet el valyutasi va boshqa boyliklar audit uchun to‘liq, taqdim 
etilganini aniqlash maqsadida ular ayirboshlash punktlarining ombor (javon)lari va 
xodimlarning stoli galadonlarida qolib ketmaganini tekshirish zarur; 
–
ayirboshlash punktlari muxofazalashning texnik vositalari va telefon 
bilan jixozlangani, pul omborlari bilan ta’minlangani, har bir kassirda plombir va 
bankning to‘rtburchak muhri borligi, ularni saqlash qoidalariga rioya qilinishi; 
–
ayirboshlash punktlari milliy valyuta va chet el valyutasi, yo‘l cheklari, 
qat’iy hisobda turadigan blankalar (377-shakldagi ma’lumotnomalar va 0402004- 
shakldagi kvitansiya daftarlari, valyutani chetga olib chiqish uchun beriladigan 
ruxsatnomalarning blankalari) bilan o‘z vaqtida va zarur miqdorda taminlanishi; 
–
boyliklar va hujjatlar ayirboshlash punktlariga yetkazib berilishi 
qoidalariga rioya qilinishi, ular ayirboshlash punktlaridan bank muassasalariga 
o‘z vaqtida va to‘liq olib ketilishi. Boyliklar yo‘lda saqlanishining ahvoli; 

---

57 
–
boyliklar va qat’iy hisobda turadigan blankalar (shu jumladan, kassirlar 
vaqtincha bo‘lmagan paytda), shanba va yakshanba kunlari operatsiya o‘tkazish 
uchun olingan milliy valyuta va chet el valyutasidagi bo‘nak saqlanishi qoidalariga 
rioya etilishi; 
–
ayirboshlash punktining yakunlangan ish kuni to‘g‘risidagi hisoboti 
berilishi muddatiga va boyliklar bank muassasasiga yoki inkassatorlarga 
topshirilishi qoidalariga rioya qilinishi. Hisobot tuzilishi to‘g‘riligi va uni 
asoslovchi 
hujjatlar 
borligi, 
hisobotda 
ko‘rsatilgan 
operatsiyalar 
bank 
muassasasi balansida to‘liq va o‘z vaqtida aks ettirilishi; 
–
ayirboshlash punktlarini muntazam suratda to‘satdan audit qilib turish va 
audit natijalarini ko‘rib chiqish. 
Ayirboshlash punktlarini audit qilish natijalari bo‘yicha dalolatnoma 
tuziladi. Unda milliy valyuta, chet el valyutasi va to‘lov hujjatlari, shuningdek, 
qat’iy hisobda turadigan blankalar borligi hamda ular bank muassasasining 
buxgalteriya hisobi ma’lumotlariga mos kelishi, ayirboshlash punktlari 
muxofazalashning texnik vositalari bilan qay darajada jixozlangani, fuqarolarga 
valyuta xizmati ko‘rsatish operatsiyalarini amalga oshirish qoidalariga rioya 
qilinishi va auditorning ixtiyoriga ko‘ra boshqa masalalar ko‘rsatib o‘tiladi. 
Toshkent 
shahar 
Bosh 
boshqarmasida 
chet 
el 
valyutasidagi 
bank 
operatsiyalarini audit qilish jarayonida eksport-import shartnomalarini to‘g‘ri 
ro‘yhatga olish va uni bajarilishi qonuniyligi, eksport shartnomalari bo‘yicha 
mablag‘larning o‘z vaqtida kelib tushishi, kelib tushgan chet el valyutalari 
bo‘yicha majburiy to‘lovlarni belgilangan tartibda amalga oshirilishi tekshiriladi. 
Bosh boshqarmalarni audit qilish jarayonida rezident va norezidentlarga 
valyuta xizmati ko‘rsatish bo‘yicha ayirboshlash punktlarining ishi ham audit 
qilinadi. 
Tekshiruv ayirboshlash punktlari va karashli bo‘lgan bank muassasasi 
xodimlari uchun ham, ayirboshlash punktlari xodimlari uchun ham ko‘tilmagan 
bo‘lishi kerak. 

---

58 
Ayirboshlash punktida milliy va xorijiy valyuta, valyutaga doir to‘lov 
hujjatlari, qat’iy hisobda turadigan blankalar va boshqa boyliklar borligini 
bevosita auditorning o‘zi ayirboshlash punkti xodimlari ishtirokida tekshiradi. 
Naqd 
pul 
va 
muassasasiga 
tegishli 
navbatdagi 
hisobot 
jo‘natilganidan keyin amalga oshirilgan operatsiyalar bo‘yicha summalarni hisobga 
olgan holda qiyoslanadi.