O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent Moliya instituti

Eshtish organlari 
18 Quloq 
suprasining 
shikastlanishi 
- 
- 
19 Bir quloqning shikastlanishi 
natijasida eshtish qobiliyatining 
pasayishi 
- 
- 
20 Quloqning 
shikastlanishi 
natijasida quloq pardasining 
yirtilishi 
- 
- 
21 Bir quloqning otit natijasida 
jarohatlanishi 
- 
- 
Nafas tizimi 
22 Ko‗krak 
qafasidagi 
organlarning 
shikastlanishi 
(engil jarohat) 
Ko‗krak 
qafasidagi 
organlarning 
shikastlanishi 
(o‗rtacha 
jarohat) 
- 
23 Ko‗krak qafasining sinishi 
- 
- 
24 Har bitta qovurg‗aning sinishi 
- 
- 
Yurak-tomir tizimi 
25 Yurak, undagi qobiq 
 
va yirik 
tomirlarning shikastlanishi
- 
- 
26 Yurakdagi 
yirik 
periferik 
tomirlarning shikastlanishi 
- 
- 
Ovqat xazm qilish organlari 
27 Yuqori jag‗ sinishi 
- 
- 
28 Jag‗ qismining shikastlanishi 
(qisman) 
Jag‗ 
qismining 
shikastlanishi (to‗liq) 
- 
29 Og‗iz bo‗shlig‗i va tilning 
shikastlanishi 
- 
- 
30 Tilning 
engil 
darajada 
shikastlanishi 
- 
Tilning 
og‗ir 
darajada 
shikastlanishi 
31 Tishlarning shikastlanishi (1ta 
tishdan 10 ta tishgacha) 
- 
- 
32 Ovqat 
xazm 
qilish 
organlarining (engil darajada) 
shikastlanishi 
- 
Ovqat 
xazm 
qilish 
organlarining 
(og‗ir 
darajada) shikastlanishi 
33 O‗t 
pufagi 
va 
jigarning 
shikastlanishi 
- 
- 
34 Oshqozon 
osti 
bezining 

---

299 
shikastlanishi 
- 
- 
35 Oshqozon 
va 
izaklarning 
shikastlanishi 
Oshqozon va izaklarning 
shikastlanishi 
- 
36 Qorin 
organlarining 
shikastlanishi 
- 
- 
Umurtqa 
37 Umurtqa qismining sinishi 
- 
- 
38 Umurtqalararo bo‗g‗inlarning 
yirtilishi 
- 
- 
Elka bo„g„inlari 
39 Elka bo‗g‗in qisimlarining 
shikastlanishi 
- 
- 
40 Elka qismining shikastlanishi 
- 
- 
Elka
41 Elka suyaklarining sinishi 
- 
Elka suyaklarining og‗ir 
darajada shikastlanishi 
To‗lov jadvalni yuqoridagi xolatga keltirishdan asosiy maqsad sug‗urta 
summalarini zarar darajasiga qarab kam, o‗rta va yuqori foizlarga ajratib 
ko‗rsatishdan hamda ushbu jadvalni chuqurroq o‗rganib chiqishdan iborat edi.
 
17.3. Baxtsiz hodisalardan ehtiyot shart sug„urtalashda xorij tajribasi 
Rossiyada baxtsiz hodisalardan sug‗urtalashning taraqqiy topishida ishchilar 
qonunyati muhim ahamiyat kasb etdi. Ishchilar harakati bosimi ostida va evropa 
mamlakatlaridan ibratlangan holda 1903 yil 2 iyundagi qonun bilan baxtsiz 
hodisalar oqibatida fabrika-zavod, tog‗ va tog‗-zavod sanoati korxonalarida zarar 
ko‗rgan ishchi-xizmatchilarni, shuning barobarinda ularning oila a‘zolarini 
mukofotlash qoidalari ishlab chiqildi. Mazkur hujjat ish beruvchi zimmasiga 
xodimga ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa tufayli etkazilgan zararni vaqtinchalik 
ishga yaroqsizlik nafaqalari (ish haqining 50%) tarzida to‗lash, tibbiy xarajatlarni 
to‗lab berish va nogironlik pensiyasini (mehnat layoqat to‗liq yo‗qotilgan holda ish 
haqining 2/3 qismi) tayinlash, va boquvchisini yo‗qotganlik pensiyasini (bevalar 
uchun to‗liq pensiyaning 1/3 qismi, etimlar uchun 1/6 qismdan) to‗lash, 

---

300 
shuningdek dafn xarajatlari uchun fayd etilgan nafaqa (30 rub) to‗lash 
majburiyatini yukladi. 
1912 yilda yollangan xodimlarni majburiy sug‗urtalashni yo‗lga qo‗ygan bir 
to‗plam hujjatlar doirasida bir muncha mukammal hujjat - ishchilarni baxtsiz 
hodisalardan sug‗urtalash Qonuni va Nizomi qabul qilindi. Baxtsiz hodisalardan 
majburiy sug‗urtalash xususiy fabrika-zavod, tog‗ sanoatining barcha 
korxonalarida ishlovchi, suv kema transportida, temir yo‗l trasportida ishlovchi 
barcha ishchilarga nisbatan joriy etildi. Xodimlar soni 20 dan kamroq bo‗lgan 
korxonalarning, Sibir va O‗rta Osiyodagi davlatga tegishli zavodlarga nisbatan 
qo‗llanmas edi. Umumiy soni 12 mln. bo‗lgan yollanma ishchilardan faqat 3 mln. 
kishi qonun ta‘siri ostiga tushar edi. 14 ta hududiy va bitta tarmoq sug‗urta 
shikatlari tashkil etildi va ular o‗z hududlaridagi va tarmoqlaridagi korxonalardan 
sug‗urta badallarini to‗plash hamda ishchilarni sug‗urtalash ishlari bilan ug‗ullanar 
edi. 
Badallarni beistisno tarzda faqat ish beruvchilar to‗lardi, tariflar esa 
shirkatning umumiy majlisi qarori asosida ish haqiga nisbatan o‗rnatilardi, 
shuningdek bunda muayyan korxonadagi mehnat sharoitining xavflilik darajasi 
hisobga olinardi, ya‘ni to‗qimachilik korxonalari uchun 1%, tog‗-kon korxonalari 
uchun 10% gacha qilib belgilangan edi. Nafaqalar tizimi esa 1903 yildagi shartlar 
asosida saqlanib qoldi. 
Majburiy sug‗urtalashdan tashqari inqilobgacha Rossiyada baxtsiz 
hodisalardan sug‗urtalashning ixtiyoriy shakllari ham taraqqiy topa boshladi. Bu 
ish bilan yirik aksiyadorlik kompaniyalari (―Slamandra‖, ―Rossiya‖), shuningdek 
o‗zaro sug‗urtalash jamiyatlari shug‗ullanar edi.