O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

№ 
Ko’rsatkichlar 
Тovarlarning guruhi 
Jam
i 
 
 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
 
1. 
Тovarlarning aylanishi 
50 
45 
55 
60 
80 
90 
380 
2. 
Тovarning tannarxi 
32 
23 
31 
37 
47 
40 
210 
3. 
Daromad 
18 
22 
24 
23 
33 
50 
170 
4. 
Do‘konning 
xarajatlari, 
ja‘mi, 
shundan 
8 
10 
11 
11 
15 
25 
80 
4.1 
Тartibga solinadigan, ja‘mi, shundan 
6 
5 
6 
6 
8 
14 
45 
4.1.1 
O‘zgaruvchan 
3,6 
2,8 
3,4 
3,4 
4,8 
8 
26 
4.1.2 
O‘zgarmas 
2,4 
2,2 
2,6 
2,6 
3,2 
6 
19 
4.2 
Тartibga 
solinmaydigan, 
ja‘mi, 
shundan 
2 
5 
5 
5 
7 
11 
35 
4.2.1 
O‘zgaruvchan 
1,1 
2,2 
2,2 
2,2 
3,1 
6 
16 
4.2.2 
O‘zgarmas 
0,9 
2,8 
2,8 
2,8 
3,9 
5 
19 
5. 
Do‘konning olgan foydasi 
10 
12 
13 
12 
18 
25 
90 
6. 
Idoraning sarfi, ja‘mi, shundan 
3 
4 
5 
4 
6 
8 
30 
6.1 
Тartibga solinadigan 
2 
2,7 
3 
2,6 
3,7 
5 
17 
6.2 
Тartibga solinmaydigan 
1 
1,3 
2 
1,4 
2,3 
3 
13 
7. 
Yakuniy foyda 
7 
8 
8 
8 
12 
17 
60 
 
Segmentlar bo‘yicha o‘tgan oyda tuzilgan hisobotlarning ma‘lumotlariga asosan 
keyingi  yil  uchun  do‘konlarning  budjetlari  tuziladi,  mas‘uliyat  markazlari  yuqori 
darajada  foyda  olish  uchun  tovarlarning  guruhlari  bo‘yicha  aylanishi  va  olinadigan 
daromadi 
muqobillashtiriladi.  Chunki  ushbu  hisobotning  ma‘lumotlaridan 
kompaniyaning  hamma  bo‘limlari  o‘zlarini  qiziqtirgan  parametrlar  bo‘yicha  
foydalanishi mumkin. 
Yuqorida  ta‘kidlaganimizdek,  tovarlarning  turlari  va  ularning  aylanishini 
nazorat  qilish  uchun  sotuv  bo‘limini  muomala  sarflarining  xajmi  qiziqtirmaydi 
Ҳisobotlarning to‘liq va har tomonlama tahlili bilan tegishli bo‘limning buxgalteri va 
kompaniyaning tahlil guruhi shug‘ullanadi. 
Agarda  ushbu  hisobotlarda  budjetning  bajarilishi  yuzasidan  e‘tiborga  loyiq 
farqlar  aniqlansa,  u  vaqtda  ushbu  tahlil  va  farqning  vujudga  kelish  sabablarini 
aniqlash  uchun  tegishli  bo‘limlar  ham  jalb  qilinadi.  Agarda  kompaniyaning  ishi 
yaxshi  rivojlanayotgan  bo‘lsa,  u  vaqtda  do‘kon  va  bo‘limlardan  ko‘rsatkichlar 
qisqartirilgan holda hisobotlar olinadi. 
Rejalashtirilgan davr (oy)ning oxirida ushbu segmentlarning faoliyatini baholash 
va  olingan  ma‘lumot-ko‘rsatkichlarni  chuqur  tahlil  qilish  lozim.  Buning  uchun  esa 
do‘konlar,  omborlar  va  markaziy  idora  bo‘yicha  hamma  zarur  ko‘rsatkichlar  aks 
ettirilgan hisobotlar taqdim qilinadi. 

---

 
200 
Do‘konning  xodimlari  va  direktorning  ixlosi  esa  faqat  ularning  mehnatini 
rag‘batlantirgan  vaqtdagina  oshadi  va  o‘zining  kasbiga  mehrini  uyg‘otadi.  Natijada 
do‘konning  foydasini  oshirishdan  manfaatdor  bo‘lgan  direktor  esa  do‘konning 
faoliyatida sodir bo‘ladigan va bo‘lgan xarajatlarning ustidan qattiq nazorat o‘rnatadi 
va  tartibga  soladi.  Uning  xodimlari  ham  direktor  bilan  hamjihatlikda  faoliyat 
ko‘rsatib  do‘konning  rivojlanishiga  ko‘maklashadi.  Ushbu  yo‘nalishni  qo‘llab 
quvvatlash  foydaning  xajmidan  kelib  chiqqan  holda  belgilangan  iqtisodiy 
rag‘batlantirishning  miqdori,  mansab  pog‘onalaridan  ko‘tarilishi  va  faoliyatidagi 
huquqlarining kengaytirilishi bilan amalga oshiriladi (9.10-jadvalga qarang). 
9.10-jadval 
20xx yil mart oyida 12-do‘kon bo‘yicha budjetning bajarilishi bo‘yicha hisobot 
(ming so‘m)