O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

9.2.-rasm.


O’t o’chirishning asossiy vositalari haqida ma`lumotlar.
O’t o’chirishning dastlabki vositalari endigina boshlanayotgan yong’inlarni o’chirishga mo’ljallangan. Korxonalar xovlisida, tsexlarda ma`lum joylarda devorlarga yoki alohida taxtaga “ yong’in postlari” o’rnatiladi. U qizil rangga bo’yaladi va unda o’t o’chirish uchun kerakli dastlabki vositalar: misrang, lopatka, bolta, ilgak, chelak, namat, ko’pikli va karbonat angidridli o’t o’chirish asboblari, bochkada suv va yashikda qum va boshqalar bo’ladi.
O’t o’chirishda ishlatiladigan asosiy vosita suvdir. Suvning o’t o’chirishdagi samaradorligi quyidagilar bilan ifodalanadi:

• 
  U ko’p miqdorda issiqlik yutish xususiyatiga ega. 1 litr suv 539 kkal issiqlik yutadi;
  
• 
  U yuzalarni ho’llash xususiyatiga ega. Yuzalarni ho’llab undagi issiqlikni yutib alangani boshqa yuzalarga o’tishiga yo’l qo’ymaydi;
  
• 
  Uning sirt taranglik koeffitsienti juda kichik. Shuning uchun u yuzalarning kichik tirqishlariga ham kirib, u yuzalarni ham sovutadi.
  
• 
  U qizigan yuzalarga tushganda tezda bug’ holatiga aylanadi.
  

Bunda hajmi 1700 marta kattalashadi. Bug’ vaqtincha yonib turgan yuzalarni qamrab olib unga havodagi kislorodning o’tishiga to’sqinlik qiladi va uni o’chiradi. Lekin suvni ham hamma hollarda ishlatib bo’lavermaydi. Uni kislorod bilan tez birikuvchi moddalar metalsimon kaliy, natriy va karbidlarni o’chirishda ishlatib bo’lmaydi. Chunki bularga suv tushganda ochiq alanga bilan yona boshlaydi. Karbidlar esa suv bilan reaktsiyaga kirishib yonuvchi va portlovchi (atsetilen, metan va boshqa) gazlar paydo qiladi.
Shu bilan birga elektr uskunalarini, qimmatbaho mashinalarni, kitob va boshqa shunga o’xshashlarni o’chirishda suvdan kechish kerak bo’ladi.
Suv bilan o’chirish mumkin bo’lmagan hollarda maxsus vositalar qo’llanadi. Ularga kimyoviy, havo-mexanik ko’pik, karbonat angidrid gazi, har xil tarkiblar, suv bug’i va boshqalar.
Elektr toki mavjud uskunalarni, turli qattiq materiallarni hamda engil yonuvchan suyuqliklarni va xonalardagi yong’inlarni o’chirishda karbonat angidrid to’ldirilgan o’t o’chirgichlar (OU-2) ishlatiladi. U quyidagicha tuzilgandir. P=225 atm. (9.3-rasm)