O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

Ishlab chiqarish korxonalarida (SNiP 11-9-92) ishchi yuzasining yoritilganlikni meyorlaridan kо‘chirma
8.1-jadval

о‘rish ishining tavsifi	Obyektning eng kichik о‘lchami	Kо‘rish ishining toifasi	Kо‘rish ishining nim toifasi	Ajratish obyektining fon bilan kontrasti	Fonning tavsifi	Yorituvchanlik, lk
						Gaz razryadli lampalar		Lokallangan lampalar
						Aralash yorug‘likni sstemasi	Umumiy yorug‘likn sistemasi	Aralash yorug‘likni sstemasi	Umumiy yorug‘likn sistemasi
Eng yuqori aniqlik	Kamroq 0,15	1	A B V G	Kichikroq О‘rtacha kichikroq О‘rtacha katta О‘rtacha katta	Qorong‘i О‘rtacha Qorong‘i Yorug‘ О‘rtacha Qorong‘i Yorug‘ О‘rtacha	15000 4000 3000 1500	1500 1250 1000 400	4000 3000 2000 1250	300 300 300 300
Juda yuqori aniqlikda	0,15-03	2	A B V G	Kichikroq О‘rtacha Kichikroq О‘rtacha Katta О‘rtacha Katta	Qorong‘i О‘rtacha Qorong‘i Yorug‘ О‘rtacha Qorong‘i Yorug‘ О‘rtacha	4000 3000 2000 1000	1250 750 500 300	3000 2500 1500 750	300 300 300 200
Yuqori aniqlikda	0,3-0,5	3	A B V G	Kichikroq О‘rtacha Kichikroq О‘rtacha Katta О‘rtacha Katta	Qorong‘i О‘rtacha Qorong‘i Yorug‘ О‘rtacha Qorong‘i Yorug‘ О‘rtacha	2000 1000 750 400	500 300 300 200	1500 750 600 400	300 200 200 150
О‘rtacha aniqlikda	0,5-1	4	A B V G	Kichikroq О‘rtacha Kichikroq О‘rtacha Katta О‘rtacha Katta	Qorong‘i О‘rtacha Qorong‘i Yorug‘ О‘rtacha Qorong‘i Yorug‘ О‘rtacha	750 500 400 300	300 200 150 150	600 500 400 300	200 150 100 100
Kichik aniqlikda	1-5		A B V G	Kichikroq О‘rtacha Kichikroq О‘rtacha Katta О‘rtacha Katta	Qorong‘i О‘rtacha Qorong‘i Yorug‘ О‘rtacha Qorong‘i Yorug‘ О‘rtacha	300 200	200 150 100 100	300 200	150 100 50 50

1. 
   Fon bilan obyekt kontrasti (K) – fon bilan obyekt koeffitsiyenti ayirmasi fon aksi koeffitsiyenti nisbati bilan xarakterlanadi. Bu yuza diffuziyasiga mos bо‘lib barcha yо‘nalishlarda yorug‘lik oqimining meyorida aks etishni kо‘rsatadi. diffuziyasiga mos bо‘lib barcha yо‘nalishlarda yorug‘lik oqimining meyorida aks etishni kо‘rsatadi.
   

yoki (8.1)
K- obyektning kontrastlik koeffitsiyenti
(V_f) - fonning yorqinligi,
(V_o)- obyektning yorqinligi,
Kontrastlik koeffitsiyenti uch xil bо‘ladi:
Obyekt kontrasti fon bilan kichik va katta kо‘rinishda aniqlanadi. Kichik K<0,2 (fon va obyekt kam farqlanadi). О‘rtacha 0,2 ≤ K ≤ 0,5 (fon va obyekt sezilarli farqlanadi) ayrim hollarda fon va obyekt kontrasti, fon bilan birga vizual holda aniqlanadi. Masalan: chizmachilik ishlarida fon – yorug‘, obyekt kontrasti fon bilan – katta K ≤ 0,5 (fon va obyekt keskin farqlanadi).
1-topshiriq.
Sun’iy aralash yorug‘likni joyidagi yorituvchi yoritgichning joylashgan balandligidan bog‘liqligini izlash. Laboratoriya derazalarini tabiiy yorug‘likdan tо‘sish uchun parda tutish. Laboratoriyani umumiy yoritishini yoqish. Laboratoriyani bir necha nuqtasida stol tekisligidagi yoritilganligini о‘lchash. Stol tekisligidan 25 sm balandlikda qо‘shimcha yoritgich о‘rnatish va yana uni tagidagi yorug‘likni aralash yorug‘likka nisbatan о‘lchash, sо‘ngra navbatma-navbat yoritgichni 50, 75, 100, 150 sm balandlikda о‘rnatib qolgan о‘lchovlar о‘tkaziladi. Har bir balandlik uchun umumiy yorug‘likni ulushi quyidagi formula bilan aniqlanadi va normativ kattalik bilan solishtiriladi. Yoritgichni joyidagi yorug‘ligini optimal balandligini aniqlash.
(8.2)
bu yerda: E_um – umumiy yoritilganlik, lk
YE _aralash – aralash yoritilganlik, lk
Umumiy yorug‘lik aralash yorug‘ligining har qanday sharoitda 10% dan kam bо‘lmagan qismini tashkil etish kerak. Bu holda umumiy yorug‘lik lokal lampalaridan foydalanilganda 150-500 oralig‘ida bо‘lishi kerak.
SNiP 11-A-9-91 (10-jadval) bо‘yicha yoritgichni turli xil holatlarda ruxsat etilgan toifasini aniqlash.
2-topshiriq.
Bir xil quvvatli lyuminitsent va lokalli lampalarni yoruligini solishtirish.
Umumiy yorug‘likni о‘chirib 100 sm balandlikda о‘rnatilgan lyuminessent lampa yoqiladi va uni tagidagi stol tekisligining yorug‘ligi о‘lchanadi. Bu lampa о‘chiriladi. Xuddi shu balandlikda balandlikda о‘rnatilgan lokal lampaning yorug‘ligi о‘lchanadi. Hosil bо‘lgan natijalar solishtiriladi va bu lampalarni yorug‘lik berishi xulosa qilinadi.
8.2.Asbob va jihozlar.
8.1-rasmda sun’iy yorug‘likni о‘lchash moslamasi kо‘rsatilgan. Laboratoriyani umumiy yorug‘ligi yoqiladi va joydagi yoritgich yoqiladi qaysiki uning balandligi shtativ 1 yordamida о‘zgartirib turiladi bu yoritgichlar yordamida ish joyning aralash yorug‘ligi aniqlanadi. 4 lyuminitsent lampa va 3 chо‘g‘lanma lampa bir xil quvvatda bir xil balandlikka о‘rnatiladi. Ularning stol yuzasidagi yoritilganliklari lyuksmetr YU-116 yordamida о‘lchanadi.

8.1-rasm. Har xil holatlarda yoritilganlikni solishtirish uskunasi sxemasi
1-shtativ, 2-ish joyidagi yoritgich, 3-chо‘g‘lanma lampa, 4-lyuminissent lampasi, 5-lyuksmetr fotoelementi, lyuksmetr galvanimetri
Laboratoriyada sun’iy aralash yorug‘likni ish joyida lyuminitsent va lokal lampalari yorug‘liklarini kо‘rsatkichlari solishtiriladi.
Tajriba natijalari 2 va 3 jadvallar kо‘rinishida yoziladi. 1 va 2 topshiriqlar asosida olingan natijalar laboratoriya ishida umumiy xulosalar chiqariladi.

1. 
   Ish joyida sun’iy aralash yorug‘liknianiqlash.
   

8.2-jadval

Joydagi yoritgichning joylashgan balandligi m,	Aralash yorug‘likning yorituvchanligi lk,	Umumiy yorug‘likdagi yoritgichlarning yorituvchanligi		Umumiy yorug‘likdagi yoritgichlarning yoritilganligini meyoriy kattaliklari
		lk	Aralash yorug‘likdan foizlar %	lk	Aralash yorug‘likdan foizlar %