O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

12- LABORATORIYA ISHI
Elektr хаvfsizligini o’rgаnish (yergа ulаsh).


Ishdan maqsad: Yerga ulab muhofaza qilish qurilmasi va uning turlari. Yerga ulab muhofaza qilish qurilmasi deganda, yerga qoqilgan va elektr tokini yerga o'tkazib yuborish uchun mo'ljallangan metall qoziq va bu qoziqni elektr qurilmasi bilan biriktiruvchi metall o'tkazgich tushuniladi. Yerga ulab muhofaza qilish qurilmalari asosan ikki xil bo'ladi: bir joyga yig'ilgan va kontur bo'yicha joylashtirilgan.
12.1. Umumiy qoidalar.
Yerga qoqilgan metall qoziqlar sexdan tashqaridagi ayrim maydonlarga, yoki sexning ma’lum bir uchastkasiga o'matilgan bo'ladi. Bu usuldagi muhofaza qilishning asosiy kamchiligi yerga ulangan qoziq bilan muhofazalanayotgan qurilma orasida masofa borligi, qurilmaga tegib ketish koeffitsiyenti a=l ga teng, demak, elektr qurilmasida kuchlanish Ut (V) ga teng. Bu esa o'z navbatida yerga ulangan konstruksiyalar Ue (V) potensialiga, ya’ni U,=l, R, ga teng, bunda I, — yerga o'tib ketayotgan tok kuchi; R, — yerga ulab muhofaza qilish qurilmasining qarshiligi, Om.
Shuning uchun ham bunday yerga ulab muhofaza qilish quril- masini kuchlanishi 1000 V dan oshmagan elektr qurilmalarida, yerga o'tib ketayotgan tok kuchi uncha katta bo'lmagan va odam uchun xavfli bo'lgan kuchlanishlar hosil qilmaydigan elektr qurilmalarini muhofaza qilishda qo'llaniladi. Bunday qurilmaning ijobiy tomoni, ulami qarshiligi kam bo'lgan tuprog'i nam, tashlandiq joylarni tanlash imkoniyati borligidir.
Kontur bo'yicha joylashtirilgan yerga ulab muhofaza qilish qurilmasining asosiy prinsipi yerga ulashga mo'ljallangan metall qoziqlar, elektr qurilmasi o'matilgan maydon atrofi bo'ylab yoki butun maydon bo'ylab, hisoblab chiqilgan ma’lum oraliqlar bo'yicha joylashtirib chiqiladi va o'zaro metall polosadan qilingan o'tkazgich yordamida bir-biri bilan payvandlab ulab qo'yiladi. Kontur bilan yerga ulashda elektr xavfsizligi butun yerga ulangan qoziqlar o'matilgan, yerga ulangan qoziqlar hisobiga tenglashtiriladi, ya’ni butun zona bo'ylab potensiallari ayirmasi yo'qoladi.