O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mаxsus tа`lim vаzirligi tоshkеnt dаvlаt tеxnikа univеrsitеti

Tаyanch so‘zlаr: shuntlаsh kоeffitsiеnti, bo‘lish kоeffitsiеnti, nоminаl trаnsfоrmаtsiyalаsh kоeffitsiеnti, nоminаl yuklаmа, trаnsfоrmаtsiya kоeffitsiеnti xаtоligi, burchаk xаtоligi, diоd, yarim o‘tkаzgichli elеmеnt, to‘g‘rilаsh kоeffitsiеnti, vоl’t-аmpеrli xаrаktеristikа, bittа yarim dаvrli to‘g‘rilаsh sxеmаsi, tеrmоelеktrik yurituvchi kuch..


8.1. Shunt va qo’shimcha qarshiliklar

O’lchash o’zgartkichlari, umumiy, o’lchanadigan kattalikni keyingi o’zgartish, o’lchash uchun qulay bo’lgan formadagi kattalikka o’zgartirish uchun xizmat qiladi. Elektr kattaliklarni o’lchashda shunt va qoshimcha rezistrlar, kuchlanish bo’lgichlari, o’lchash taransformatrlari, to’g’rilagichli o’zgartkichlar va x.k. ishlatiladi.

Shunt (inglizcha shunt – tarmoq demakdir) nisbatan kichik, lekin o’zgarmas qarshilikli rezistrdir. U o’lchash asboblarining tok o’lchash chegaralarini kengaytirish uchun xizmat qiladi va o’lchash mexanizmi (O’M) ga parallel ulanadi. (8.1 – rasm).

8.1 – rasm. 8.2 – rasm.

Bunda o’lchanadigan tok I yo’lida tarmoq hosil bo’ladi: bitta tarmoqning qarshiligi R_sh bo’lgan shunt, ikkinchi tarmoqni esa qarshiligi R_o’ bol’gan o’lchash mexanizmining g’altagi hosil qiladi va tarmoqlar o’rtasida tok ularning qarshiligiga teskari proporsional ravishda taqsimlanadi.

; yoki bu ifodani quyidagicha yozsak,
(nI_o’m – I_o’m)R_sh=I_o’mR_o’m.
U holda, shuntning zarur qarshiligi ga teng bo’ladi va bu yerda n – shuntlash koeffitsiyenti deyiladi.
Shuntning to’rtta qismasi bo’lib, ikkitasi tok qismasi deyilib, shuntni o’lchanadigan tok zanjiriga ulash uchun, qolgan ikkitasi potensial qismasi bo’lib, o’lchash mexanizmi tarmog’iga ulash uchun xizmat qiladi. To’rtta qisma kontaktlar o’tish qarshiliklarining shunt va o’lchash mexanizmi o’rtasida tokning taqsimlanishiga ta’sirini yo’qotish uchun zarur. Shunt temperatura kengayish koeffitsiyenti juda kichik bo’lgan mahsus qotishma – manganindan tayyorlanadi.