O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti «Kasbiy ta’lim» kafedrasi

 
1.5-mavzu.
MАLАKАLI ХОDIMLАRNI TАYYORLАSHNING 
NАZАRIY VA AMALIY ASOSLARI
 
RЕJА: 
1.
 
Kasb pedagogikasining qonuniyatlari
 
2.
 
Malakali xodimning ish modeli: yakka holda, guruhlab va ommaviy ishlab 
chiqarish
 
3.
 
Bosqichli o‘qitish nazariyasi. Texnologik bilimlarning uzluksizligi
 
4.
 
Ishlab chiqarish ta’limining davrlari. Boshlang‘ich, tayyorgarlik, kasbni 
o‘zlashtirish va yakunlash davri
 
TAYANCH TUSHUNCHALAR: 
Kasb pedagogikasi, malakali xodim ish modeli, kasblarni guruhlashtirish, 
ishlab chiqarish, texnologik bilim, prognostic, malakaviy, ishlab chiqarish: yakka, 
guruhiy, ommaviy, davrkar
1. Kasb pedagogikasining qonuniyatlari 
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» va «Ta’lim to‘g‘risidagi» qonun 
O‘zbekiston Respublikasi Qonunining qoidalariga muvofiq holda tayyorlangan 
bo‘lib, milliy tajribaning tahlili va ta’limi tizimidagi jahon miqyosidagi yutuqlar 
asosida tayyorlangan hamda yuksak umumiy va kasb-hunar madaniyatiga, ijodiy va 
ijtimoiy faollikka, ijtimoiy siyosiy hayotda mustaqil ravishda mo‘ljalni to‘g‘ri ola 
bilish mahoratiga ega bo‘lgan, istiqbol vazifalarini ilgari surish va hal etishga qodir 
kadrlarning yangi avlodini shakllantirishga yo‘naltirilgandir. 
Kasbiy pedagogikani qonun-qoidalarini yaxshi o‘zlashtirish kasbiy o‘qishning 
ayrim metodologik muammolarini hal qilishni engillashtiradi. 
Ilmiy texnikaning asosiy yo‘nalishi standartlashtirish bo‘lib, ishlab chiqarish 
jarayonini 
avtomatlashtirish, 
kompleks 
mexanizatsiyalashtirish, 
AKTni 
va 
texnologiyani qo‘llash, ixtirochilik, ratsionalizatorlik, mutaxassislarni ijodiy texnik 

---

51 
ijodkorligi asosiy yo‘nalishidir. Avtomatlashtirilgan uskunalar, elektron hisoblash 
texnikasi ishlab chiqarishni hamma jabhalarini texnik asosini tashkil etadi. Ilmiy 
texnikani turli kasblaridagi umumiylik asosi shundaki, turli kasb egalari har xil 
sohalarda ishlaydilar, bu mutaxassisning faoliyati turlichaligini anglatib, ishga 
tayyorgarlik, uni nazorat qilishda bir xil talab qiladi. Bu esa o‘z vaqtida 
mutaxassislarni kasbiy o‘qitishni turdosh kasblarga guruhlab o‘qitishni imkonini 
yaratadi. 
Hozirgi davrda xalq xo‘jaligida 6,5 mingdan ortiq kasb mavjud bo‘lib, bu 
kasblarni ham amaliy o‘rganib chiqish mumkin emas. SHuning uchun hamma kasblar 
guruhlashtirilib chiqiladi. 
Kasblarni guruhlashtirish va guruhlangan kasblar va korxonadagi ish joyini 
loyihalash bo‘yicha har bir kasbga malakaviy tavsifnoma ishlab chiqiladi. Kasblarni 
guruhlashda eng asosiysi – o‘quv yurtlarida o‘quv dasturini mazmunini ilmiy texnik 
rivojlangan, malakaviy tayyorgarligini olib kiradigan hissasini, bir tomondan umumiy 
o‘rta ta’lim, ikkinchi tomondan esa umumiy o‘rta politexnik tayyorgarlikni qo‘llash 
va shu bilan birga malakani oshirish lozim. 
Ishlab chiqarish jarayonida mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish 
ishchilar uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Bugungi kunda qisqa davr ichida 
avtomatlashtirishning rivojlanish bosqichlarini ko‘rishimiz mumkin. 
1-bosqichda 
butunlay avtomatlashtirish yoki yarim avtomatlashtirish, maxsus 
yoki universal uskunalar ish jarayoni. 
2-bosqichda 
moslamalar va transportlar orasida o‘zaro bog‘liqlikni hosil qilish. 
3-bosqichda 
ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini va o‘lchamlarini nazorat 
qilish uchun maxsus o‘lchovchi va mexanik boshqaruvchi. 
4-bosqichda
dasturlashtirilgan boshqaruv avtomatik qurilmalari. Ular o‘z-
o‘zini sozlash xususiyatiga ega. 
5-bosqichda 
maxsus 
ishlab 
chiqarishga 
kibernetik 
va 
kompyuter 
texnologiyalari mashinalar ish jarayonida ishchilarni vazifasi hisob-kitob va 
boshqarib borish hamda nazorat qilishdir.